Sự ra đời của làng rắn gắn liền với truyền thuyết chinh phục loài thủy quái mang hình tượng rắn khổng lồ của chàng trai họ Hoàng ở làng Lệ Mật.
Tương truyền, vào đời Lý Thái Tông (1028 –1054), có một công chúa cưng của vua thường bơi thuyền du ngoạn trên dòng Thiên Đức (sông Đuống). Một ngày nọ, không may công chúa bị đắm thuyền chết đuối, tìm mãi chẳng thấy xác. Vua ra lệnh nếu ai vớt được thi hài công chúa thì sẽ phong chức tước và thưởng công rất to. Rất nhiều tướng sĩ triều đình cùng thanh niên trai tráng các làng xã tham gia, nhưng không ai đạt kết quả. Duy chỉ có chàng thanh niên họ Hoàng ở Lệ Mật, thông minh, can đảm, thạo nghề sông nước lại giỏi bắt rắn, đã kiên nhẫn tìm kiếm rồi dũng cảm chiến đấu với thuỷ quái giữa vùng nước xoáy, cuối cùng chiếm lại và đưa được ngọc thể của công chúa lên bờ. Vua giữ lời hứa, phong chàng là quan lớn trong cung và ban thưởng nhiều vàng bạc gấm vóc. Nhưng chàng từ chối tất cả, chỉ xin vua cho đưa dân nghèo Lệ Mật và mấy làng lân cận sang khai khẩn vùng đất phía Tây kinh thành Thăng Long làm trang trại. Được vua ưng thuận, khuyến khích, chàng dẫn dân chúng Lệ Mật vượt dòng Nhị Hà (sông Hồng) sang khai hoang miền đất mé Tây Thăng Long. Dần dần, vùng đất trở nên trù phú, được coi là khu nông nghiệp truyền thống của kinh đô, mở rộng thành 13 trại ấp mà sử sách vẫn gọi là khu “ Thập Tam Trại” (nay thuộc địa bàn quận Tây Hồ- Hà Nội).
Còn tại quê nhà, dân làng Lệ Mật coi chàng là người con ưu tú nhất đã làm vẻ vang truyền thống địa phương. Sau khi chàng mất, họ lập đình thờ chàng, suy tôn chàng Đức thánh Hoàng, trở thành phúc thần bảo hộ, chống bọn ác thần, đem lại yên bình, thịnh vượng cho làng xã và ban phúc đức cho mọi người. Theo gương chàng, dân chúng Lệ Mật ngoài việc trồng trọt chăn nuôi, chế thuốc còn giữ vững, phát triển mạnh nghề bắt rắn, nuôi rắn.
Hiện nay trong làng có hàng trăm hộ nuôi rắn, hàng chục nhà hàng đặc sản rắn và có nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật về rắn được tổ chức rầm rộ hàng năm. Trong làng có rất nhiều người, nhiều dòng họ thạo nghề bắt rắn - đặc biệt là họ Nguyễn và họ Trần. Rắn được săn bắt về đây, nuôi dưỡng và chế ngự, trở nên phổ biến, thân thuộc, gần gũi như vật nuôi trong nhà vậy. Lệ Mật được đánh giá là trung tâm giao dịch về rắn của toàn miền Bắc, đồng thời là làng rắn nổi tiếng ở Việt Nam.
Đến với làng rắn Lệ Mật, du khách được thưởng thức các món đặc sản chuyên về rắn, chỉ ăn một lần là nhớ mãi không quên. Ngoài việc thịt rắn làm món ăn, thì những phần khác của rắn cũng có rất nhiều tác dụng như: mỡ của rắn dùng để bôi vết thương; mật rắn làm thuốc giảm cảm, tiêu đờm; nọc rắn dùng để chữa động kinh, hen phế quản, rong huyết… Rượu rắn là thuốc bổ gân cốt, chữa thấp khớp…
Với người dân Lệ Mật, hình tượng con rắn đã trở thành biểu tượng của làng, nghề bắt và nuôi rắn là nghề cơ bản hoặc duy nhất của nhiều gia đình ở đây. Và người dân ở làng đang càng ngày càng phát triển nghề truyền thống để cho tên tuổi làng rắn Lệ Mật nổi tiếng khắp Việt Nam.