(TITC) - Nhà thờ được khởi công xây dựng vào năm 1877 để làm nơi hành lễ cho tín đồ Công giáo Pháp và khánh thành vào năm 1880 với tên gọi nhà thờ Nhà nước Pháp vì vốn xây dựng do Pháp đầu tư. Đầu năm 1959, nhân sự kiện linh mục Giuse Phạm Văn Thiên cai quản Giáo xứ Sài Gòn cho đặt bức tượng Đức Mẹ Hòa Bình trên bệ đá trong công viên phía trước nhà thờ nên nhà thờ có tên gọi là nhà thờ Đức Bà. Bệ đá dưới chân tượng được khoét một cái hộc, bên trong hộc có một chiếc hộp bằng bạc chứa những lời kinh cầu nguyện hòa bình cho Việt Nam và thế giới. Những lời cầu nguyện được viết lên trên những lá mỏng bằng vàng, bạc, thiếc, nhôm, đồng, da, giấy... Cuối năm 1959, Tòa thánh Vatican đã phong nhà thờ lên hàng tiểu Vương cung thánh đường với tên gọi chính thức là Vương cung Thánh đường Đức Bà Sài Gòn.
Nhà thờ có chiều dài 93m, rộng 35,5m, vòm mái cao 21m. Toàn bộ vật liệu xây dựng, trang trí nhà thờ đều được mang từ Pháp sang. Đặc biệt, mặt phía ngoài nhà thờ được ốp loại gạch đặt làm tại Marseille (Pháp) để trần, không tô trát, không bám bụi rêu và đến nay vẫn giữ màu sắc hồng tươi. Chính giữa mặt chính nhà thờ gắn chiếc đồng hồ lớn.
Nội thất thánh đường nhà thờ có 12 cột chính hình chữ nhật (chia làm 2 hàng) tượng trưng cho 12 vị thánh tông đồ. Ngay sau hai hàng cột là một hành lang và nhiều nhà nguyện nhỏ đặt những bàn thờ thánh cùng các bệ thờ 14 chặng Đàng Thánh Giá làm bằng đá trắng tinh xảo. Riêng bàn thờ Cung Thánh làm bằng đá cẩm thạch nguyên khối khắc hình sáu vị thiên thần. Trên tường nhà thờ bố trí 56 cửa kính mầu mô tả các nhân vật hay sự kiện trong Thánh Kinh; 25 cửa sổ mắt bò và 31 hình bông hồng tròn bằng hình trang trí ghép mảnh. Phía trên cửa chính là "gác đàn" đặt cây đàn organ ống được thiết kế đặc biệt để khi đàn phát ra âm thanh chỉ lan tỏa trong phạm vi nhà thờ, không nhỏ mà cũng không ồn. Hiện nay, cây đàn không còn được sử dụng nhưng được xem là một trong những cây đàn cổ nhất Việt Nam.
Hai bên mặt chính nhà thờ là 2 tháp chuông (mỗi tháp cao 57,6m), bên trong đặt 6 quả chuông đồng nặng gần 30 tấn, với âm thanh có thể vang xa trong phạm vi khoảng 10km. Trên đỉnh tháp chuông đính một cây thánh giá cao 3,50m, chiều ngang 2m, nặng 600kg.
Thanh Hải