Ở xã Vân Diên  huyện Nam Đàn, theo truyền thuyết lịch sử kể lại rằng: Vua Mai tên thật là Mai Thúc Loan, vốn gốc là người làng Mai Phụ (nay thuộc xã Mai Phụ, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh), sinh ra, lớn lên và trưởng thành tại thôn Ngọc Trừng, xã Đông Liệt (nay xã Nam Thái, huyện Nam Đàn). Ông sớm mồ côi cha mẹ nên phải đi ở từ thuở nhỏ, nhưng nhờ có sức vóc khoẻ mạnh, thông minh, tài trí hơn người, lại đặc biệt giỏi võ nghệ nên ông sớm nổi tiếng trong vùng.

Truyền thuyết cũng kể lại rằng, khi Mai Thúc Loan lớn lên , cũng là lúc nhà Đường thống trị nước ta và chúng đã đặt ra lệ cống nộp sản vật rất nặng nề. Hàng năm người dân Việt vất vả trăm bề cơ cực nhưng vẫn phải đi nộp. Đã có biết bao nhiêu người phải bỏ mạng trên đường đi vì đói khát, đòn roi của bọn quan hộ tống. Vì vậy lòng căm thù bọn giặc Đường xâm lược trong lòng người dân ngày càng dâng cao. 

Mai Thúc Loan là người thấu hiểu được nỗi cơ cực, uất ức của người dân mất nước nên đã thổi bùng ngọn lửa ấy lên thành cuộc khởi nghĩa mạnh mẽ lan rộng năm 713 giành thắng lợi, làm nên kỳ tích vẻ vang trong lịch sử là quét sạch quân xâm lược ra khỏi bờ cõi. Từ đó, Mai Thúc Loan được nhân dân suy tôn lên làm vua và có niên hiệu là Mai Hắc Đế.  

Tại lễ khai mạc, lễ hội Đền vua Mai năm 2014, bà Lê Thị Hằng – Phó Chủ tịch UBND huyện, Trưởng ban tổ chức lễ hội đã khẳng định giá trị văn hóa truyền thống tiếp nối của lễ hội Đền vua Mai được tổ chức hàng năm vào Rằm tháng Giêng trên vùng đất Nam Đàn để tưởng nhớ công đức Vua Mai cùng các tướng lĩnh, đồng thời ôn lại khí thế hào hùng, tinh thần bất khuất của cuộc khởi nghĩa Hoan Châu chống lại ách đô hộ nhà Đường dành quyền độc lập cho dân tộc trong suốt gần 10 năm, từ năm 713 đến năm 722.

Việc tổ chức lễ hội Đền vua Mai năm 2014 nhằm mục đích giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng của dân tộc, khơi dậy lòng tự hào, tự tôn dân tộc trong các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, tạo động lực để nỗ lực cao, phấn đấu thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị và chức trách được giao. 

Đây cũng là dịp để nhân dân được tham gia sáng tạo và thụ hưởng các giá trị văn hóa thông qua các hoạt động trong phần hội tại lễ hội; một mặt góp phần quảng bá, giới thiệu về con người, mảnh đất Nam Đàn “địa linh nhân kiệt” với du khách thập phương, từ đó đẩy mạnh phát triển du lịch, đoàn kết, gắn bó cùng nhau phát triển.

Sau dàn trống hội cùng vang lên với màn biểu diễn múa lân thật sự hoành tráng, hấp dẫn cùng với văn tế của lễ hội đã tái hiện thân thế, cuộc đời, sự nghiệp và công đức Vua Mai.

Lễ rước trong lễ hội là một trong những nghi thức quan trọng và mang đậm bản sắc của lễ hội vùng tả ngạn sông Lam. Theo đó có 4 đoàn rước từ Nam Thái nơi có mộ mẹ Vua; từ đền Nậm Sơn (nơi thờ một trong 4 vị tướng của tứ trụ triều đình), từ đền Vua Mai và đền Khả Lãm (Nam Thượng). 

Mỗi đoàn rước được trang bị những trang phục khác nhau, với cờ, kiệu, lọng, trống tưng bừng, rộn rã. 4 đoàn gặp nhau tại khu mộ Vua Mai để khai mạc lễ hội. 

Phần hội ngoài có các trò chơi dân gian như: đu lào, đu tiên, leo núi, chèo thuyền, chọi gà, đấu vật… cùng với các hoạt động hiện đại như bóng chuyền, bóng bàn, hội trại, biểu diễn nghệ thuật... 

Lễ tạ được tiến hành vào chiều 14/2 (tức vào ngày 15 Rằm tháng Giêng) tại 3 di tích: Lăng mộ vua Mai, đền thờ vua Mai và khu mộ thân mẫu vua Mai.