Ông Trương Quốc Phong (trái), Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bến Tre, trao Bằng công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đình Long Phụng cho đại diện Ban khánh tiết đình Long Phụng.

Đình Long Phụng thuộc ấp Long Hòa 2, xã Long Định, huyện Bình Đại được khởi dựng từ đầu năm 1833, đến cuối năm 1834 hoàn thành, với kiến trúc ban đầu bằng cây lá đơn sơ ở vị trí khác vị trí đình hiện nay.

Trải qua nhiều thập kỷ tồn tại, đình bị sạt lở nhiều do nằm gần sông Cửa Đại. Nhận thấy vị trí này không thuận lợi cho việc xây đình, ông Đỗ Văn Phủ, một người có uy tín trong làng (ấp) khởi xướng việc di dời đình đến địa điểm mới và chủ trì công việc xây dựng đình. Đình bắt đầu được xây dựng lại cuối năm 1913, đến cuối năm 1916 hoàn thành với quy mô lớn hơn đình cũ và ở vị trí như hiện nay.

Khuôn viên đình Long Phụng có tổng diện tích 2.580 m2, trong đó diện tích xây dựng ngôi đình là 750m2. Đình được xây dựng với vách bằng gạch, mái lợp ngói âm dựng, hệ thống cột, kèo, rui bằng gỗ giáng hương, nền lát gạch tàu. Đình được xây dựng theo kiến trúc cổ truyền với các gian võ ca, võ quy và chính điện được xây dựng nối liền nhau.

Ngoài ra, xây nối liền gian chính điện về phía tả là nhà khách và nhà tiên sư. Cấu trúc này tạo cho đình có hình chữ Đinh. Qua cổng đình có bức bình phong, bàn thờ Thần nông và hai ngôi miếu là miếu Ông Hổ (Sơn quân) và miếu Ngũ Hành.

Gian võ quy được xem là gian quan trọng của đình, vì tất cả các trang trí cũng như hoa văn đặc biệt đều được thể hiện ở đây, gồm: ba hương án, ba cặp quy – hạc, chính hoành phi (trong đó có 3 hoành phi dạng cuốn thư)...

Đặc biệt, các đầu cây xuyên phần tiếp giáp với gian võ ca được chạm khắc thành đầu rồng sắc sảo và phía trên đầu các câu đối ở gian này đều được trang trí thêm một mảnh gỗ riêng có hình tứ giác chạm lộng tứ linh.

Gian chính điện Đình Long Phụng còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị như: long đình, khánh thờ, hương án, liễn áp cột, lỗ bộ, hoành phi,…

Gian chính điện được xem là phần chính của đình Long Phụng, nhiều công trình kiến trúc tập trung ở đây. Gian này có kiến trúc 3 gian, chái bát dần theo kiểu tứ trụ với vách gạch, nền lát gạch bông, mái lợp ngói âm dương. Nóc đình trang trí nhiều đồ án sắc sảo, sống động như long ẩn vân, lưỡng long tranh châu, cá hóa long…

Ngoài ra, gian chính điện còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị như: long đình, khánh thờ, hương án, liễn áp cột, lỗ bộ, hoành phi…; trong đó, trang trọng và sắc sảo nhất là khánh thờ thần. Khánh thờ này được chạm trổ thành ba lớp, với trang trí nhiều hoa văn sắc sảo trong bộ tứ linh, tứ quý…

Bên cạnh đó, đình còn lưu giữ hai sắc phong: sắc Bổn Cảnh Thành Hoàng và sắc Đại Càn Quốc gia Nam Hải tứ vị tôn thần được vua Tự Đức phong tặng vào ngày 29 tháng 11 năm Tự Đức năm thứ 5 (1852).

Theo ông Trương Quốc Phong, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bến Tre, thường đồ án trang trí trên nóc đình là lưỡng long tranh châu hoặc lưỡng long triều nhật, con nghê, ngư hóa long…

Trong khi đó, đình Long Phụng được trang trí một số đồ án rất đặc biệt đó là cách trang trí long hổ hội ở bình phong, bàn thờ Thần nông và cuồng long trên nóc. Có lẽ ngôi đình đã trải qua nhiều thập kỷ tồn tại ở địa điểm cũ, bị sạt lở nhiều do thủy triều nên khi dời về địa điểm mới nhân dân trong vùng mong muốn ngôi đình được tồn tại mãi nên đem cuồng long lên nóc đình tôn thờ.

Đây là một công trình kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu của vùng đất Bình Đại vẫn còn tương đối nguyên vẹn từ đầu thế kỷ 20 cho đến ngày nay. Trải qua mưa nắng, vách gỗ đã bị hư hỏng và được tu sửa lại kiên cố bằng gạch vào năm 1970 và tồn tại cho đến ngày nay.

Hàng năm, đình tổ chức lễ cúng: Khai Sơn (mùng 7 tháng Giêng), Thượng Nguyên (rằm tháng Giêng), Tết Đoan Ngọ, Hạ Nguyên (rằm tháng 10), Thượng Điền…

Như vậy, hiện nay Bến Tre có 16 di tích cấp quốc gia, trong đó có 5 đình làng, gồm: Bình Hòa (Giồng Trôm), Tiên Thủy, Tân Thạch (Châu Thành), Phú Lễ (Ba Tri), Long Phụng (Bình Đại).

Tin, ảnh: Trần Thị Thu Hiền