Năm 1225, nhà Trần được xác lập. Trần Cảnh lên ngôi vua trở thành vị vua đầu tiên của triều Trần. Vào thời điểm này, nhà Trần bắt tay khôi phục đất nước, lãnh đạo quân dân Đại Việt 3 lần đánh tan quân Nguyên Mông. Trong bối cảnh đó, đạo Phật được quan tâm phát triển. Từ Trần Thái Tông tới Trần Nhân Tông, Phật giáo đời Trần đã vươn đến đỉnh cao với sự ra đời của "Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử" vào năm 1299. Vị tổ sư thứ nhất của thiền phái này chính là Trúc Lâm đại đầu đà Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông. Theo lịch sử, Trần Nhân Tông cùng 2 đệ tử Pháp Loa và Huyền Quang sáng lập phái Thiền tông hay còn gọi là dòng thiền Trúc Lâm Tam tổ, mở mang hệ thống chùa tháp dọc theo hai sườn dãy Yên Tử, từ đó lan tỏa xuống vùng đồng bằng Bắc Bộ. Trong đó chùa Vĩnh Nghiêm và vùng Yên Tử trở thành trung tâm đào tạo tăng đồ cho cả nước Đại Việt, trở thành chốn tổ để tín đồ Phật giáo các nơi quy về.  

Trong những năm qua, tỉnh Bắc Giang đã có nhiều nỗ lực trong công tác bảo tồn các giá trị di sản văn hóa chùa Vĩnh Nghiêm cùng hệ thống chùa tháp Tây Yên Tử. Từ năm 1990 đến nay đã đầu tư hàng chục tỷ đồng cho công tác quy hoạch, trùng tu tôn tạo các hạng mục, trong đó gần nhất là việc Tư liệu hóa kho mộc bản Kinh Phật, lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới.   

Trên cơ sở mục đích, ý nghĩa của hội thảo, tại đây các đại biểu đã trình bày nhiều tham luận, được chia làm 3 chủ đề chính: Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng thiền phái Trúc Lâm; Chùa Vĩnh Nghiêm - Trung tâm Phật giáo nổi tiếng của Thiền phái Trúc Lâm; Kho mộc bản kinh Phật chùa Vĩnh Nghiêm và Công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa về Thiền phái Trúc Lâm. Với các chủ đề ấy, các ý kiến tham luận và phản biện cụ thể tập trung phân tích, làm rõ tư tưởng Phật giáo Trần Nhân Tông - con đường thiền tâm đi vào cuộc sống; Thiền phái Trúc lâm với thuyết pháp Tam hợp. Cũng có ý kiến gắn kết tư tưởng tam tông của Phật hoàng Trần Nhân Tông và tư tưởng Tức tâm, tức phật của Lục Tổ Huệ Năng; phân tích về địa lý, phong thủy chùa Vĩnh Nghiêm; công tác bảo quản kho mộc bản kinh Phật trong chùa; những tìm hiểu bước đầu về các ngôi chùa cổ trên các ngọn núi thuộc sườn Tây dãy Yên Tử…    

Các tham luận đều là những nghiên cứu khoa học, ý kiến đánh giá, tổng kết sâu sắc của các nhà quản lý, nghiên cứu Trung ương và địa phương về giá trị của trung tâm Phật giáo Vĩnh Nghiêm, vai trò của Phật hoàng Trần Nhân Tông đối với sự ra đời của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, những đóng góp của dòng Thiền này trong quá trình phát triển Phật giáo ở Việt Nam. Các nghiên cứu đều dựa trên những nguồn sử liệu được ghi chép thành văn bản, khắc trên bia đá, mộc bản kinh Phật, do đó bảo đảm tính chính xác và khoa học của các thông tin lịch sử.