Trong hai
ngày 01 và 02/02/2012 (mồng 10 và 11 tháng Giêng âm lịch), tại thôn Phước Ấm, xã
Bình Triều, huyện Thăng Bình (tỉnh Quảng Nam), Lễ hội Bà Chợ Được đã được tiến
hành. Đây là lễ hội dân gian mang tính tâm linh, tín ngưỡng truyền thống của
nhân dân xã Bình Triều nói riêng và các xã vùng Đông huyện Thăng Bình nói
riêng.
Theo truyền
thuyết, Bà Chợ Được họ Nguyễn, tên Của, sinh ngày 25 tháng 2 năm Canh Dần
(1800) tại phiếm Ái Châu, làng Phường Chào, tổng Mỹ Hòa, huyện Diên Phước, nay
là xã Đại Cường, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Bà đẹp người, đẹp nết nên được
nhiều người yêu mến, quý trọng. Bà mất ngày 19 tháng 1 năm Đinh Sửu (1817), dân
làng lập đền thờ tại quê nhà. Năm Nhâm Tý (1852), Bà hiển linh tại làng Phước
Ấm, xã Bình Triều. Trước cảnh “sa thủy hữu tình” Bà hóa thành một thiếu nữ xinh
đẹp, làm nghề đổi nước, bán trầu, bốc thuốc chữa bệnh và kêu gọi nhân dân lập
chợ. Lâu ngày dân chúng đến mua bán đông đúc và trở thành chợ, tên gọi Chợ Được
ra đời từ đó.
Để tri ân
công đức của Bà, người dân làng Phước Ấm lập miếu thờ, ngày đêm hương khói và
đệ đơn xin phong sắc. Năm Mậu Tuất (1898), triều đình Huế ban sắc phong “Tề
Thực Dực Bảo Trung Hưng Trung Đẳng Thần”; năm 1924 Vua Khải Định lệnh tặng cho
Bà “Trang Huy Dực Bảo Trung Hưng Thượng Đẳng Thần”; năm Đinh Mão (1927) vua Bảo
Đại gia tặng “Tề Thục Dực Bảo Trang Huy Thượng Đẳng Thần”.
Nhằm tưởng
nhớ công đức Bà sáng lập Chợ Được, hàng năm vào ngày mồng 10 và 11 tháng Giêng
âm lịch (ngày nhận sắc phong đầu tiên), làng Phước Ấm tổ chức lễ cúng Bà và
khoe sắc (rước sắc phong), người dân khắp nơi, đặc biệt là các địa phương vùng
Đông huyện Thăng Bình về dự để xem cộ (đọc lệch của từ kiệu) rước sắc phong và
tham gia các trò chơi dân gian, các cuộc thi đấu thể thao khác…
Theo ông
Trần Ngọc Đội - Trưởng Phòng Văn hóa Thông tin huyện Thăng Bình, Hội cộ tổ chức
vào ban đêm ngày 11 tháng Giêng, ngoài bàn rước sắc phong Bà, các nghệ nhân
trong làng sáng tạo các bàn cộ có nội dung khác góp phần làm phong phú cho lễ
hội. Năm nay lễ rước cộ có 6 bàn, gồm: Cộ “rước sắc phong Bà”, Cộ hoa “Thành
tựu 15 năm chia tách tỉnh Quảng Nam”, Cộ “Hai Bà Trưng cưỡi voi đánh trận”, Cộ
“Lý Công Uẩn dời đô về Thăng Long”, Cộ “Lý Thường Kiệt đánh giặc Tống”, Cộ “Bác
Hồ với Pắc Pó”.
Ngoài ra,
vào hai ngày mồng 10 và 11, tại thôn Phước Ấm sẽ diễn ra các hoạt động thể thao
như: đua thuyền truyền thống, bóng đá, bóng chuyền; các trò chơi dân gian như:
hát bả trậu, thả hoa đăng, trò chơi cho trẻ em… và cúng Lăng Bà. Riêng tại lễ
cúng Lăng Bà diễn ra vào sáng ngày 11 tháng Giêng, ngoài các nghi lễ tâm linh
truyền thống, đại diện Ban trị sự quản lý Lăng sẽ đọc lại sắc phong của triều
đình cho Bà; đồng thời đại diện các khu dân cư, tổ trong thôn mang các loại
hoa, quả, nông sản, hải sản… sau một năm sản xuất và buôn bán tại chợ cùng
hương, đèn… đến cúng Bà.
Cũng theo
ông Trần Ngọc Đội, năm nay, các hộ dân trong thôn cũng đã tự nguyện đóng góp
công sức, kinh phí theo chủ trương “Xã hội hóa” để thực hiện các bàn cộ. Đặc
biệt, UBND huyện Thăng Bình cũng đã xuất ngân sách 60 triệu đồng hỗ trợ thôn
Phước Ấm tổ chức các hoạt động của lễ hội này.
Điểm khác
biệt của lễ cúng Lăng Bà Chợ Được năm nay so với mọi năm là tại quê hương của
Bà (thôn Mỹ Phiếm, làng Phường Chào, xã Đại Cường, huyện Đại Lộc ngày nay) đã
thành lập đoàn và mang hương, hoa, đèn… đến Chợ Được để cúng Bà, thể hiện sự
tôn kính, ngưỡng vọng đức độ và công ơn của Bà đối với mọi người, qua đó nhằm
phát huy đạo đức, truyền thống và tình người của quê hương.
Theo ông
Nguyễn Minh Đức - Trưởng lão Ban trị sự Lăng Bà Chợ Được, lễ hội Bà Chợ Được là
một lễ hội truyền thống, kết tinh tổng hợp nhiều loại hình nghệ thuật như: hội
họa, trang trí, tạo hình, diễn xướng, đua thuyền, rước cộ…. đậm chất dân gian.
Đặc biệt, trong hội cộ tổ chức vào đêm 11 tháng Giêng, ngoài bàn rước sắc
phong, các nghệ nhân sáng tạo các bàn cộ có nội dung phong phú cho lễ hội và
khi bàn cộ đi qua, các gia đình hai bên đường lập bàn hương án (biểu thờ) trước
nhà nghênh đón để tri ân và cầu mong một năm nhiều điều may mắn.