Ông Lê
Thanh Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cùng đại diện các sở, ban, ngành và các địa
phương vừa có buổi khảo sát địa đạo Hắc Dịch (huyện Tân Thành) và địa đạo Long
Phước (TX. Bà Rịa) để lên phương án khôi phục, trùng tu và tạo thêm những sản
phẩm mới thu hút khách. Vì vậy, có thể hy vọng rằng, một ngày không xa, các hệ
thống địa đạo sẽ trở thành những điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài
nước.
Tháng
5/1959, Hắc Dịch được Tỉnh ủy Bà Rịa chọn làm căn cứ cho cuộc kháng chiến tại
địa phương. Mùa khô năm 1961, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Bà Rịa, quân và dân
xã Hắc Dịch đã đào địa đạo nhằm bảo vệ lực lượng và xây dựng khu căn cứ kháng
chiến lâu dài. Hệ thống địa đạo ẩn dưới những tán rừng cây rậm rạp, luồn sâu
bên các sườn đồi xuống các thung lũng lòng chảo đất đỏ bazan. Phía trên địa đạo
có những lán trại được dựng bằng gỗ, tre, nứa mái lợp lá trung quân làm nơi hội
họp, sinh hoạt, học tập, nơi ăn ở của các đơn vị. Bên miệng địa đạo là hệ thống
giao thông hào, ụ chiến đấu, các loại hầm chông được ngụy trang bí mật để ngăn
chặn địch càn quét từ bên ngoài vào… Cuối tháng 5/2012, cán bộ huyện Tân Thành
dẫn đầu đoàn khảo sát của tỉnh về thăm địa đạo Hắc Dịch để nắm rõ thực trạng.
Đường ấp 3 xã Hắc Dịch (huyện Tân Thành) đầy khói bụi, đất đỏ. Đến nơi, ông
Trần Đình Lân, Phó trưởng phòng VHTT huyện Tân Thành giới thiệu: “Đây là một
cửa hầm của địa đạo” khiến nhiều người bất ngờ, dấu vết địa đạo Hắc Dịch chỉ
còn lại là một cái hố sâu, sụt lún... Mọi người hiểu rằng, lịch sử hào hùng một
thời của địa đạo Hắc Dịch dường như chỉ còn lại trong câu chuyện kể.
Rời địa đạo
Hắc Dịch, đoàn khảo sát đến địa đạo Long Phước (TX. Bà Rịa). Theo lời giới
thiệu của ông Trần Văn Triêm, Trưởng phòng Di sản Văn hóa (Sở VHTTDL), hệ thống
địa đạo Long Phước được khôi phục từ tháng 4 năm 1963 và phát triển thành thế
liên hoàn vững chắc. Qua 27 năm (1948-1975) hình thành và phát triển, địa đạo
Long Phước là nơi bám trụ đánh địch kiên cường của lực lượng cách mạng. Trải
qua bao mưa bom, bão đạn, địa đạo và quân dân Long Phước vẫn đứng vững kiên
cường, xứng danh vùng đất một thời đạn bom vẫn được xem như “núm sữa” quan
trọng nuôi dưỡng phong trào cánh mạng tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Năm 1990, địa đạo
Long Phước được xếp hạng di tích cấp quốc gia. Hai năm sau, di tích này được
đầu tư trùng tu nhưng vẫn không thu phí khách tham quan. Ông Nguyễn Văn Tấn,
bảo vệ địa đạo Long Phước cho biết, ông vừa làm công việc của người bảo vệ vừa
kiêm luôn cả vai trò thuyết minh. Nhưng không phải là nghề chuyên nghiệp nên
biết đến đâu ông nói đến đó. Còn lại du khách phải tự đọc bảng giới thiệu về di
tích. Theo giải thích của ông Tấn, địa đạo Long Phước chưa thu hút khách không
chỉ bởi thiếu hướng dẫn viên chuyên nghiệp mà còn bởi nhiều nguyên nhân khác
như ngoài hệ thống giao thông hào và địa đạo ra, nơi đây không có bất cứ công
trình dịch vụ phụ trợ như cà phê giải khát, nơi bán hàng lưu niệm…. phục vụ
khách.
Sau khi
được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia (năm 2001), Sở Văn hóa - Thông
tin(trước đây) đã có dự án trùng tu tôn tạo di tích địa đạo Hắc Dịch. Các hạng
mục dự kiến triển khai gồm: Xây dựng hệ thống giao thông; xây dựng nhà trưng
bày truyền thống bổ sung cho di tích, nhà đón khách, nơi trực thuyết minh, nhà
bảo vệ, công trình vệ sinh; dựng hệ thống tượng đài, bia di tích… Thế nhưng,
nhiều năm qua, dự án này vẫn không được triển khai. Cuối tháng 5/2012, đoàn
khảo sát của UBND tỉnh và các sở, ban, ngành, địa phương đã đến địa đạo Hắc
Dịch nắm bắt lại thực trạng, từ đó lên phương án khôi phục, trùng tu… Địa đạo
Hắc Dịch là một trong những địa đạo quy mô lớn của miền Đông Nam Bộ, với tổng
chiều dài 2.500m, nằm cách mặt đất từ 4-5m, đường xương sống có chiều rộng từ
0,7 – 0,8m, chiều cao trung bình 1,8m, trải dài trên địa phận các xã Hắc Dịch,
Sông Xoài (huyện Tân Thành). Vì vậy, việc khôi phục, trùng tu địa đạo sẽ gặp
không ít khó khăn. Tuy nhiên, nếu được khôi phục, trùng tu, địa đạo Hắc Dịch sẽ
mở ra triển vọng lớn trong việc đón khách quốc tế. “Khi sân bay quốc tế Long
Thành (tỉnh Đồng Nai) với tổng mức đầu tư ước hơn 10 tỷ USD đi vào hoạt động,
địa đạo Hắc Dịch sẽ là điểm đầu tiên đón khách đến tham quan du lịch tại Bà Rịa
– Vũng Tàu”.
Không nằm
trong danh sách những di tích có nguy cơ bị xóa sổ nhưng địa đạo Long Phước dù
được tôn tạo nhưng vẫn chưa thật sự thu hút khách. Ông Trần Văn Triêm kỳ vọng,
khi khôi phục, đầu tư nâng cấp, kết nối tour tuyến, địa đạo Long Phước không
chỉ thu hút khách du lịch về nguồn mà còn đón được một lượng lớn du khách đến
từ Australia, kết nối từ hệ thống khách từ di tích bia thánh giá Long Tân ở gần
đấy. Và khi đến tham quan địa đạo, du khách mới hiểu rằng vì sao một dân tộc
nhỏ bé, nghèo nàn như Việt Nam; một vùng quê gian khổ như Long Phước lại đánh
thắng được kẻ thù hùng mạnh và cảm nhận được những âm vang chiến thắng dường
như còn dội về trong lòng đất. Ông Lê Thanh Dũng cho biết, sau đợt khảo sát để
nắm thực trạng các địa đạo, UBND tỉnh sẽ có cuộc họp với các sở, ban, ngành và
địa phương để tiến tới xây dựng những giải pháp nhằm trùng tu, tôn tạo và khai
thác các tuyến địa đạo phục vụ khách tham quan, làm phong phú thêm sản phẩm du
lịch của địa phương.