Hang được hình thành từ cách đây khoảng 3 triệu năm, do dòng chảy của suối Rào Thương làm xói mòn và tạo thành các đoạn đứt gãy trong lòng khối núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng. Cái tên hang Én bắt nguồn từ việc có rất nhiều chim én làm tổ trú ngụ trong hang.

Năm 1994, hang được phát hiện và công bố bởi đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh. Hang nằm xuyên qua một ngọn núi lớn với chiều dài hơn 2km, chỗ rộng nhất hơn 170m, chỗ cao nhất khoảng 120m và có 3 cửa. Một cửa nằm ở lưng chừng núi, hai cửa còn lại nằm ở chân núi, trong đó cửa vào có hướng đông nam, cửa ra có hướng tây bắc theo dòng chảy của suối Rào Thương. Đây là đặc điểm hiếm thấy trong kết cấu các hang động ở Việt Nam. Cửa vào hướng đông nam rộng gần 100m, được ngăn đôi bởi một vách đá. Ngay phía trước cửa hang là bãi trầm tích đá cuội, đá sỏi rộng mênh mông. Cửa ra hướng tây bắc mang vẻ đẹp kì vĩ với hình quả trám, cao 120m và rộng 140m. Tại đây, du khách có thể ngắm nhìn những đàn én đang chao lượn trên trần hang hay phía ngoài cửa hang. Đây là nơi mà nhiếp ảnh gia Carsten Peter (Mỹ) đã chọn để chụp bức ảnh miêu tả hang Én mà được tạp chí National Geographic bình chọn là một trong những bức ảnh thiên nhiên đẹp nhất tháng 3/2011.

Trong hang Én có nhiều thạch nhũ muôn hình vạn trạng xếp chồng lên nhau, ba hồ nước được ngăn cách bởi những bãi bồi nhỏ, đặc biệt là con suối Rào Thương trong xanh chảy uốn khúc. Trên trần hang, một vài hố sụt trầm tích đã tạo ra các “giếng trời” đưa ánh sáng rọi xuống dòng suối màu ngọc bích tạo nên một bức tranh lung linh, huyền ảo.

Hang Én được đánh giá là hang động lớn thứ 3 thế giới, sau hang Sơn Đoòng ở Quảng Bình và hang Deer ở Malaysia.

Thanh Hải