Với diện tích 3.500ha, Vân Long là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn nhất vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, được hình thành từ việc đắp tuyến đê trị thủy dài hơn 30km phía tả ngạn sông Đáy năm 1960. Đầm Vân Long được mệnh danh là “vịnh không sóng” bởi mặt nước mênh mông, phẳng lặng như một tấm gương khổng lồ, phản chiếu những nét tạc kỳ vĩ của thiên nhiên. Đến đây, những chiếc thuyền sẽ đưa du khách tham quan một vòng quanh đầm với bốn bề là những dãy núi đá vôi có tạo hình ngoạn mục, được gọi tên theo hình dạng đặc trưng như: Mèo Cào, Mâm Xôi, Hòm Sách, Đá Bàn, Nghiên, Mồ Côi, Cô Tiên… Trong lòng những núi đá này là 32 hang động tuyệt đẹp, mang nét độc đáo riêng như hang Bóng, Rùa, Chanh, Thung Dơi…, trong đó ấn tượng nhất là hang Cá dưới chân dãy núi Hoàng Quyển. Hang dài 250m, cao 8m, rộng 10m, có cấu tạo nửa chìm nửa nổi. Trần hang rủ xuống những vòm thạch nhũ muôn hình vạn trạng vô cùng đẹp mắt.

Càng vào sâu trong đầm, những âm thanh ồn ã của nhịp sống hiện đại dần nhường chỗ cho tiếng mái chèo khua nhè nhẹ của con thuyền, tiếng cá quẫy nước, tiếng ếch nhái, chẫu chuộc, tiếng cỏ lác lao xao trong gió. Dưới làn nước trong vắt, từng đám rêu, tảo uốn lượn, dập dờn theo sóng nước khiến cho bức tranh thiên nhiên càng trở nên hữu tình, sống động.

Vùng đất ngập nước Vân Long là nơi cư trú của 39 loài thú, 72 loài chim, 32 loài bò sát lưỡng cư, 44 loài cá, 39 loài thủy sinh và 79 loài côn trùng, trong đó nhiều loài có tên trong sách Đỏ Việt Nam như: rắn hổ chúa, kỳ đà hoa, sơn dương... Đặc biệt, Vân Long được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam ghi nhận là “Nơi có số lượng cá thể voọc quần đùi trắng nhiều nhất” với trên 100 cá thể đang có nguy cơ tuyệt chủng toàn cầu. Vào mùa khô (từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau), Vân Long còn là địa điểm trú đông của nhiều loài chim di cư từ phương bắc như: đại bàng Bonelli, diệc xám, cò ngàng lớn, mồng két, cò bợ, cò trắng, vạc… Đây cũng là nơi tập trung của 457 loài thực vật bậc cao và 35 loài thực vật thủy sinh, trong đó có 8 loài được ghi tên trong sách Ðỏ Việt Nam gồm lát hoa, kiêng, tuế lá rộng, cốt toái bổi, sắng bách bộ, mã tiền, hoa tán và sưa Bắc bộ.

Cùng với khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, khu bảo tồn đất ngập nước Vân Long còn có nhiều di tích văn hóa đặc sắc như: đền thờ tứ vị Hồng Nương, đền Mẫu, đền Thung Lá, chùa Thanh Sơn, chùa Địch Lộng…  

Được đưa vào khai thác du lịch từ năm 1998, khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long là điểm du lịch sinh thái đặc sắc, không chỉ thu hút du khách trong nước mà còn hấp dẫn khách du lịch quốc tế đến tham quan và nghiên cứu. 

Bài: Phạm Phương; ảnh: Huy Hoàng