Ðền Cửa Ông thờ Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng, con thứ 3 của Trần Hưng Ðạo. Trần Quốc Tảng có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, ông đã cùng binh sỹ đóng quân đồn trú tại Cửa Suốt (tên cũ của Cửa Ông)  bảo vệ tuyến biên giới và lãnh hải Đông Bắc tổ quốc. Trước khi thờ Trần Quốc Tảng, đền Cửa Ông là miếu thờ Hoàng Cần, một người địa phương có công đánh cướp bảo vệ dân làng.

Cửa Ông là Đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các cận thần của ông. Tại đây có 34 pho tượng quý, có giá trị nghệ thuật cao được các nghệ nhân chạm trổ công phu, tỉ mỉ, sắc nét. Hàng năm, hội đền Cửa Ông chính thức mở vào ngày mùng hai tháng giêng cho đến hết tháng 3 (âm lịch). Ðền Cửa Ông có tiếng linh thiêng từ khi mới chỉ là một thảo am dưới gốc cây cổ thụ bên bờ cửa Suốt. 

Lễ hội Đền Cửa Ông cùng với 16 di sản văn hóa phi vật thể được công nhận dịp này

Cùng với lễ hội Đền Cửa Ông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận thêm 16 di sản vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Theo Quyết định số 4036/QĐ-BVHTTDL về việc công bố Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, các di sản được công nhận lần này gồm: Lễ hội Đình Lưu Xá (xã Hòa Chính, huyện Chương Mỹ, Hà Nội); Lễ hội làng Quang Lang (xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, Thái Bình); Lễ hội Đền Cửa Ông (phường Cửa Ông, thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh); Nghi lễ mừng sinh nhật (Hắt khoăn) của người Nùng (huyện Na Rì, Bắc Kạn); Nghi lễ Cấp sắc Tào của người Tày (huyện Na Rì, Bắc Kạn); Lễ hội Đào Xá (xã Đào Xá, huyện Thanh Thủy, Phú Thọ); Nghề thêu truyền thống ở Đông Cứu (xã Dũng Tiến, huyện Thường Tín, Hà Nội); Nghệ thuật bài chòi (Đà Nẵng); Hát trống quân (Hưng Yên); Trò diễn Pôồn Pôông của người Mường (xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc, Thanh Hóa); Nghề mộc Kim Bồng (xã Cẩm Kim, thành phố Hội An, Quảng Nam); Nghề khai thác yến sào Thanh Châu (xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, Quảng Nam); Nghi lễ cấp sắc của người Dao (Sơn La); Lễ cúng dòng họ (Tu su) của người Mông (Sơn La); Nghi lễ Tết nhảy (Nhảng chầm đao) của người Dao (huyện Đại Từ, Thái Nguyên); Lễ hội Trò Trám (xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, Phú Thọ); Nghề dệt Dèng (thổ cẩm) của người Tà Ôi (huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế).

Theo quy định tại Thông tư 04/2010/TT-BVHTTDL, các di sản văn hóa phi vật thể được lập hồ sơ khoa học để đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia phải có đủ các tiêu chí: có tính đại diện, thể hiện bản sắc cộng đồng, địa phương; phản ánh sự đa dạng văn hóa và sự sáng tạo của con người, được kế tục qua nhiều thế hệ; có khả năng phục hồi và tồn tại lâu dài; được cộng đồng đồng thuận, tự nguyện đề cử và cam kết bảo vệ./.

Hà An