Kết quả, nhiều hiện vật, di chỉ đã được phát hiện, đặc biệt là lần đầu tiên phát hiện ra di cốt người cổ trong các hang núi lửa. Thông tin này đã gây tiếng vang lớn trong giới các nhà khoa học và khảo cổ học trong nước và quốc tế.

Bộ xương của bé gái 4 tuổi có niên đại 6.100 năm

Năm 2007, hang động núi lửa ở Khu rừng đặc dụng cảnh quan Đray Sáp được TS. La Thế Phúc và các cộng sự trực tiếp phát hiện trong quá trình chủ trì thực hiện đề tài “Điều tra nghiên cứu di sản địa chất để xây dựng công viên địa chất và bảo vệ môi trường khu vực thác Trinh Nữ, huyện Cư Jut, tỉnh Đắk Nông, Việt Nam” do UNESCO tài trợ (2007 - 2008). Thông qua hợp tác nghiên cứu với Hội Hang động núi lửa Nhật Bản, kết quả nghiên cứu sơ bộ về hệ thống hang động núi lửa này cho thấy các kỷ lục về quy mô, độ dài và tính độc đáo của hang động núi lửa đã được xác lập trong khối các nước Đông Nam Á.

Các hiện vật, di chỉ được phát hiện trong quá trình khai quật

Theo đó, thực hiện đề tài khoa học cấp Nhà nước "Nghiên cứu giá trị di sản hang động, đề xuất xây dựng bảo tàng bảo tồn tại chỗ ở Tây Nguyên; lấy thí dụ hang động núi lửa ở Krông Nô, tỉnh Đắk Nông", mã số TN17/T06 (8/2017 - 8/2020) thuộc Chương trình Tây Nguyên giai đoạn 2016 - 2020 do TS. La Thế Phúc làm chủ nhiệm, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam là cơ quan chủ trì; tập thể tác giả của đề tài đã tiến hành khai quật đợt 1 tại hang C6' và hang C6-1 từ tháng 3/2018. Kết quả bước đầu nhiều hiện vật và di chỉ đã được phát hiện và khai quật, đặc biệt lần đầu tiên các nhà khoa học đã phát hiện bộ xương của bé gái 4 tuổi có niên đại 6.100 năm.

TS. La Thế Phúc cho biết: “Qua khai quật tại hang C6-1 và C6’ chúng tôi đã phát hiện nhiều di chỉ và hiện vật là đồ đá với các công cụ lao động và đồ gốm, xương và vỏ nhuyễn thể, vết tích của bếp lửa, 3 di tích mộ táng nằm trong khoảng độ sâu 0,75 - 1,40m, trong đó một bộ xương và hộp sọ của bé gái khoảng 4 tuổi và xương chỉ của người trưởng thành. Theo kết quả phân tích bằng phương pháp C14 mới nhất của Mỹ và Nga thì các ngôi mộ này có niên đại khoảng 6.100 năm cách ngày nay”.

Bước ngoặt của ngành cổ nhân học Việt Nam

Theo PGS.TS Nguyễn Lân Cường: “Môi trường bazan không bảo tồn được di cốt nhưng do con người cổ sống trong hang núi lửa này đã tìm nguồn thức ăn là nhuyễn thể, chỉnh vỏ nhuyễn thể (trai, ốc, hến..) giàu can xi đã làm thay đổi môi trường của họ và giúp cho bảo quản được di cốt chôn trong hang”.

PGS.TS Nguyễn Lân Cường với hộp sọ bé gái 4 tuổi khai quật trong hang C6-1 (đã được phục hồi)

“Chúng tôi đã liên hệ để tham khảo ý kiến của một số nhà khoa học nước ngoài như: Mỹ, Trung Quốc, Nhật, Úc... họ đều phát biểu rằng, chưa hề phát hiện được di cốt người cổ trong những hang động núi lửa”, PGS.TS Nguyễn Lân Cường cho biết.

Có thể nói, việc phát hiện ra di cốt người cổ trong các hang động núi lửa ở Tây Nguyên là một bước ngoặt của ngành cổ nhân học Việt Nam, một thành tựu lớn của các nhà khoa học Việt Nam. Hy vọng rằng, việc tiếp tục khai quật hang C6-1 (mộ số 1 và số 3) vào năm 2019 sẽ tìm được hộp sọ của người trưởng thành. Đó là bằng chứng chính xác để tìm hiểu về người cổ sống ở Tây Nguyên.

Theo các nhà khoa học, các di sản khảo cổ hang động ở Đắk Nông là di sản độc đáo duy hất ở Việt Nam và Đông Nam Á. Vấn đề đặt ra hiện nay là các cơ quan quản lý nhà nước cần có những hành lang pháp lý bảo tồn và phát huy di sản, trước mắt cần lập hồ sơ xếp hạng cấp tỉnh, cấp quốc gia, tiến tới cấp quốc gia đặc biệt. Những kết quả khai quật, nghiên cứu khảo cổ hang C6-1 và C6’ chỉ là bước đầu, cần tiếp tục mở rộng diện tích khai quật, phân tích ADN, giám định thành phần chủng tộc người, làm rõ chủ nhân các nền văn hóa cổ nơi đây; đồng thời phân tích niên đại tuyệt đối, bào tử phấn hoa, cổ từ cảm... phác dựng quá khứ xa xưa của cư dân tiền sử trên đất Đắk Nông.

Tính đến năm 2018, ở hang C6-1 đã phát hiện được 3 ngôi mộ có di cốt người và ít nhất trong hố khai quật đã tìm thấy dấu vết của 10 cá thể nữa mà trong số đó có tới 5 cá thể là trẻ sơ sinh, 01 cá thể là thiếu niên và 4 cá thể là người trưởng thành. Kết quả khai quật này sẽ là cơ sở để chúng ta lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Công viên địa chất toàn cầu cho các hang động núi lửa ở Tây Nguyên.

Thu Hường