Nhà thờ đá nằm ở trung tâm thị trấn Sa Pa, còn có tên khác là nhà thờ Đức Mẹ Mân côi, được người Pháp cho xây dựng vào đầu thế kỷ 20. Trước khi đặt móng cho công trình này, các kiến trúc sư Pháp đã lựa chọn rất kỹ vị trí xây dựng. Mặt nhà thờ quay hướng đông (hướng mặt trời mọc cũng như đón nguồn sáng Thiên Chúa), khu tháp chuông cuối nhà thờ quay hướng tây (nơi sinh thành của Chúa Kitô), phía sau nhà thờ có núi Hàm Rồng che chắn, phía trước là khoảng đất rộng lớn, bằng phẳng, có thể xây dựng nhiều công trình văn hóa phục vụ các hoạt động xã hội.

Nhà thờ đá Sa Pa

Nhà thờ đá mang kiến trúc Gothiquy La Mã, tọa lạc trên diện tích khoảng 6.000m², được xây hoàn toàn bằng đá đẽo, mái lợp ngói, bao gồm các công trình: nhà thờ, nhà xứ, nhà thiên thần, nhà ở của thầy tu, khu vườn Thánh, khu chăn nuôi, sân, hàng rào. Khu nhà thờ có diện tích hơn 500m², gồm 7 gian và một tháp chuông cao 20m, bên trong đặt quả chuông cao 1,5m, nặng 500 kg, đúc năm 1932. Nằm song song với nhà thờ là nhà xứ 5 gian. Nhà thiên thần có hai tầng, tầng hầm một gian và tầng trên có ba gian. Đây là nơi cứu chữa người bệnh tật, ăn nghỉ của du khách, bếp nấu ăn… Khu vườn Thánh có 5 cây Kháo Vàng hơn trăm tuổi, trong đó 4 cây mọc trên đá.

Trong khu vực nhà thờ đá còn có hai công trình kiến trúc cũng do người Pháp xây dựng là biệt thự Chủ Cầu (nay là khách sạn Hoàng Liên) và khu huyện ủy cũ (nay là trụ sở của Trung tâm Thông tin Du lịch Lào Cai). Hai công trình này kết hợp với nhà thờ đá tạo thành một quần thể kiến trúc hình tam giác cân mang đậm phong cách Pháp riêng biệt.

Cùng với hoạt động cầu nguyện, vào mỗi tối thứ 7 hàng tuần, tại khu vực nhà thờ đá thường diễn ra các hoạt động văn hoá truyền thống của cộng đồng các dân tộc thiểu số, trong đó có phiên “chợ tình”… Tất cả đã tạo cho không gian nhà thờ thêm sống động, có sức lôi cuốn lạ thường.

Ngoài nhà thờ đá Sa Pa, 4 nhà thờ khác được đề cử vào tốp “5 nhà thờ cổ trên 100 tuổi ở Việt Nam được nhiều người biết đến nhất” là: nhà thờ lớn (Hà Nội), nhà thờ Phú Nhai (Nam Định), nhà thờ đá Phát Diệm (Ninh Bình), nhà thờ Đức Bà (TP. Hồ Chí Minh).

Từ thị trấn Sa Pa, theo con đường mới mở khoảng 10km về phía đông nam, du khách sẽ tới thung lũng Mường Hoa hình chảo nghiêng, nằm ở độ cao khoảng 1.000m so với mực nước biển, thuộc địa phận 6 xã Lao Chải, Tả Van, Hầu Thào, Sử Pa, Tả Phìn và Bản Hồ. Đây là nơi có phong cảnh thiên nhiên sơn thủy hữu tình đồng thời chứa đựng kho tàng văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, tiêu biểu là dòng suối Mường Hoa và bãi đá cổ.

Thung lũng Mường Hoa

Dòng suối Mường Hoa bắt nguồn từ thác Bạc, chảy với chiều dài 15km, qua địa phận các xã Lao Chải, Tả Van, Hầu Thào… và kết thúc ở xã Bản Hồ. Nhìn từ trên cao, dòng suối như một dải lụa trắng, len lỏi uốn lượn giữa những thửa ruộng bậc thang trùng điệp. Để dễ dàng qua lại hai bên bờ suối, cư dân địa phương đã làm chiếc cầu mây bắc qua suối, càng làm tôn thêm vẻ đẹp huyền ảo, lung linh của thung lũng Mường Hoa xinh đẹp.

Nằm trải rộng trên diện tích 8km², thuộc địa phận ba xã Hầu Thào, Sử Pa, Tả Van, bãi đá cổ bao gồm khoảng 200 khối đá lớn, nhỏ với những hình chạm khắc độc đáo như: bức tranh vẽ tả thực, hoa văn trang trí, hình người cách điệu, hình bản đồ mô tả thung lũng Mường Hoa... Đặc biệt, một số tảng đá có những khối chữ vuông vức giống chữ Nôm Dao. Các nhà khoa học giả thiết rằng, đó là hình bản đồ cổ của người Mông hoặc có ý nghĩa như là cuốn sách cổ giới thiệu về những trận chiến ngày xưa... Có rất nhiều cách giải mã khác nhau của các nhà khoa học khi nghiên cứu về bãi đá cổ Sa Pa; tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở giả thiết. Bãi đá cổ vẫn ẩn dấu những bí ẩn của người xưa, như thách thức các nhà khoa học. Từ tháng 10/1994, bãi đá cổ Sa Pa được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử văn hoá quốc gia.

Bãi đá cổ Sa Pa

Cùng với thung lũng Mường Hoa, 4 thung lũng được đề cử vào top “5 thung lũng đẹp và rộng lớn nhất Việt Nam” bao gồm: thung lũng Mường Thanh (Điện Biên), thung lũng A Sao (Thừa Thiên Huế), thung lũng Mai Châu (Hòa Bình), thung lũng Tình Yêu (Đà Lạt).

Nếu nhà thờ đá và thung lũng Mường Hoa (Sa Pa) được công nhận là kỷ lục Việt Nam sẽ tạo nền tảng vững chắc để hai địa danh này tiếp tục được đề cử kỷ lục Châu Á và thế giới. Điều này không những góp phần tăng cường quảng bá hình ảnh Sa Pa mà còn khẳng định thương hiệu du lịch Sa Pa – Lào Cai trong tâm trí du khách trong và ngoài nước.

Thanh Hải