Mùa xuân năm 1149, vua Lý Anh Tông đã cho lập Trang Vân Đồn, thương cảng đầu tiên của Đại Việt trong việc giao thương buôn bán với các nước ở khu vực Đông Á và trên thế giới như: Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia... Thương cảng Vân Đồn hoạt động phồn thịnh đến hết thời Hậu Lê. Các dấu tích minh chứng cho điều này còn lại đến nay là các bến thuyền cổ (Cái Làng, Cống Cái, Con Quy, Cái Cổng, Cống Yên, Cống Hẹp, Cống Đông, Gạo Rang) nằm dọc ven sông Bạch Đằng, sông Cửa Lục, đảo Cống Đông, đảo Quan Lạn.

Toàn cảnh đảo Quan Lạn - một trong 600 hòn đảo thuộc quần thể đảo Vân Đồn

Vân Đồn còn nổi tiếng là nơi có phong cảnh thiên nhiên thơ mộng, hữu tình với những hòn đảo đẹp (hòn Đũa, hòn Thiên Nga), bãi biển hoang sơ (Quan Lạn, Ngọc Vừng…), khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng tiện nghi (Mai Quyền, Việt Hải…) cùng nhiều di tích lịch sử (đền Quan Lạn, chùa Cái Bầu), di chỉ khảo cổ (Ngọc Vừng, Soi Nhụ, Hà Giắt) đặc sắc.

Với tiềm năng du lịch thiên nhiên, văn hóa đa dạng cùng vị trí thuận lợi nằm trên hai hành lang kinh tế (Côn Minh (Trung Quốc) - Lào Cai - Hà Nội - Quảng Ninh; Nam Ninh (Trung Quốc) - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng) và vành đai kinh tế ven biển Vịnh Bắc Bộ trong hợp tác phát triển giữa Trung Quốc - Việt Nam (Hải Phòng-Khu công nghiệp dịch vụ đầm Nhà Mạc-thành phố Hạ Long-Khu kinh tế Vân Đồn-Khu công nghiệp cảng biển Hải Hà-thành phố cửa khẩu quốc tế Móng Cái), năm 2006, Vân Đồn đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch chung xây dựng khu kinh tế Vân Đồn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, trong đó xác định mục tiêu chính là phát triển Vân Đồn thành một trung tâm du lịch sinh thái biển - đảo chất lượng cao ở khu vực phía Bắc.

Từ định hướng này, thời gian qua, huyện Vân Đồn đã không ngừng đầu tư nâng cấp và hoàn thiện hệ thống giao thông đường bộ, đường thủy như: Đường 334, các con đường xuyên đảo, các tuyến xe khách liên tỉnh, liên huyện xuất phát từ thị trấn Cái Rồng, các tuyến xe buýt đi từ trung tâm du lịch Bãi Cháy đến khu du lịch Bãi Dài, các bến tàu, các tuyến tàu cao tốc đi từ thị trấn Cái Rồng đến xã đảo như Minh Châu, Quan Lạn, Ngọc Vừng… Hoạt động này đã giúp người dân địa phương và du khách đi lại thuận tiện, góp phần làm cho huyện đảo gần hơn với đất liền.

Bãi biển Ngọc Vừng

Cùng với đó, hệ thống thông tin liên lạc, dịch vụ du lịch ngày càng được nâng cao, đáp ứng nhu cầu của du khách. Theo thống kê, Vân Đồn đã có 96 cơ sở lưu trú với 1.210 buồng, công suất sử dụng trung bình đạt gần 40%. Nơi đây cũng đang khai thác một số loại hình du lịch hấp dẫn du khách như: du lịch tham quan vịnh Bái Tử Long, du lịch tham quan cảnh quan, hang động kết hợp nghiên cứu các giá trị văn hóa, hệ sinh thái biển, rừng tại xã Ngọc Vừng, Quan Lạn, Minh Châu, Bản Sen, Thắng Lợi, vườn quốc gia Bái Tử Long; du lịch văn hoá, tâm linh, sinh thái, nghỉ dưỡng, mua sắm tại đền Cặp Tiên, chùa Cái Bầu, cảng Vạn Hoa, cảng Cái Rồng, Bãi Dài; du lịch tìm hiểu các mô hình nuôi thủy hải sản như: tu hài, hải sâm, bào ngư, sá sùng, ốc nhảy da vàng, ngán, trai ngọc, cá song, hàu tại các xã đảo Quan Lạn, Minh Châu…

Bên cạnh đó, Vân Đồn còn đưa ra nhiều cơ chế, chính sách thu hút các dự án đầu tư như: dự án sân bay quốc tế Vân Đồn, khu dịch vụ và vui chơi giải trí tổng hợp quy mô lớn, đường quốc lộ 4B kéo dài, cầu Vân Tiên, cảng Vạn Hoa… Đặc biệt trong đó có dự án nghiên cứu lập quy hoạch chi tiết 9 phân khu chức năng, hiện 4 phân khu chức năng đã được khảo sát quy hoạch là: khu đô thị Cái Rồng (diện tích 2.200ha); khu đô thị Đoàn Kết (diện tích 4.400ha); khu công viên phức hợp phía đông đảo Cái Bầu (diện tích 2.000ha) và khu đô thị và cảng phía bắc đảo Cái Bầu (diện tích 2.000ha).

Với sự nỗ lực của Chính quyền và nhân dân huyện đảo Vân Đồn, hứa hẹn trong tương lai Vân Đồn sẽ phát huy được những ưu thế riêng để phát triển thành trung tâm du lịch sinh thái biển đảo chất lượng cao của khu vực phía Bắc. 

Thanh Hải