Cô trò câu lạc bộ then Lâm Bình.

“Sân chơi” bổ ích

Năm 2017, khi được giao Tổng phụ trách đội, cô Tuyết đã thành lập Câu lạc bộ khiêu vũ và thường xuyên đăng tải video cô trò nhảy múa lên Facebook. Tình cờ một chủ homestay tại địa phương xem được liền mời cô trò đến biểu diễn hai tiết mục múa hiện đại. Có dịp quan sát một chương trình văn nghệ đầy đủ, cô Tuyết cảm thấy “chưa đã”. Cô tìm hiểu và được biết, du khách đến với Lâm Bình thích được tìm hiểu bản sắc của địa phương. Khi nêu ra quan điểm của mình với chủ homestay, cô  được tin tưởng giao thực hiện các chương trình văn nghệ.

Nghĩ là làm, cô Tuyết tiếp tục thành lập Câu lạc bộ hát then đàn tính Thượng Hà với thành phần mở rộng hơn. Là cô giáo mỹ thuật, cô đã mời một số nghệ nhân tại địa phương đến dạy cho các em. Rồi từ một thành viên hát được cọi, then cổ, hiện tại đã có nhiều em nhỏ có thể tự đánh đàn và hát những bài then, cọi ý nghĩa, như: “Bản noọng tỏn xuân”, “Mời trầu”, “Đường về Lâm Bình”, “Phượng hoàng tung cánh”, “Ơn thầy ơn cô”, “Ơn Đảng”, “Thượng Lâm quê noọng”, “Quê em đổi mới”, “Ơn Đảng, Bác Hồ”… Các em còn có thể làm chủ sân khấu, tổ chức các hoạt động đi kèm thành thạo, chuyên nghiệp. 

Nhận thấy đó là “sân chơi” bổ ích, nhiều phụ huynh đã gửi con đến sinh hoạt. Vì thế, từ 12 thành viên ban đầu đến nay câu lạc bộ đã có gần 40 em. Câu lạc bộ đã không chỉ biểu diễn trên địa bàn huyện Lâm Bình mà còn biểu diễn tại TP Tuyên Quang và tại khu vực phố đi bộ Lý Thái Tổ (Hà Nội). Cô trò đã mang tiếng đàn, tiếng hát đi thi ở nhiều liên hoan, hội diễn. Thành tích cao nhất là giành giải xuất sắc toàn đoàn tại Liên hoan hát then đàn tính tỉnh Tuyên Quang, năm 2020 với hai bài hát then “Cùng bướm lượn tháng ba” và “Đường về Lâm Bình”.

Em Ma Thị Hồng Chiêm (dân tộc Tày, học lớp 8, Trường THCS Khuôn Hà) có lẽ là thành viên đa tài nhất trong câu lạc bộ, khi vừa hát hay lại đàn giỏi. Chiêm được nghe đàn, hát từ khi học lớp 3 khi em còn chưa biết đó gọi là đàn tính, hát then. Những âm thanh rộn ràng trầm bổng đã khơi dậy tình yêu mãnh liệt trong Chiêm. Còn em Bế Hoàng Linh (dân tộc Tày, học sinh lớp 10, Trường THCS-THPT Thượng Lâm), tuy mới tham gia câu lạc bộ được vài tháng nhưng đã cảm nhận được sự thay đổi rất lớn từ bản thân. Từ một cô bé nóng nảy, cứng đầu, Linh đã biết tiết chế lại, điềm tĩnh hơn, biết lắng nghe để trở thành cô bé năng động, chững chạc hơn. Hiện nay, Linh cũng đã hát, múa được khoảng chục bài, trong đó có các điệu múa dân tộc, như múa nón, múa bát, múa mẹt, múa Pà Thẻn… 

Không được biết thù lao

Thường thì quy định mỗi buổi biểu diễn sẽ có khoảng 4, 5 tiết mục, nhưng cô Tuyết thường tổ chức diễn đến 8, 9 tiết mục, trong khoảng 1,5 giờ. Trong chương trình thiết kế trung bình từ 60-65% tiết mục múa, hát truyền thống còn lại là múa, hát hiện đại. Thông thường mỗi buổi biểu diễn sẽ có 15 em tham gia, cả đội nhận được khoảng 800 nghìn đồng, trừ chi phí, mỗi em nhận về từ 30-40 nghìn đồng. Tuy nhiên, cô giáo và các bậc phụ huynh muốn giữ cho các con sự trong sáng như đúng lứa tuổi của mình nên đã thống nhất là không để các bạn nhỏ biết về thù lao biểu diễn. “Thật ra số tiền công đó không so được với tiền xăng và công sức bố mẹ bỏ công bỏ việc chở các em đến điểm diễn. Nhưng cái cốt yếu là rèn cho trẻ được sự mạnh dạn, tự tin trước đám đông cũng như có ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc”, cô Tuyết khẳng định.

Ông Cao Văn Minh, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lâm Bình cho biết, huyện còn nhiều khó khăn về điều kiện phát triển kinh tế nên việc phát triển du lịch cộng đồng gắn với việc bảo tồn giá trị văn hóa đang được đẩy mạnh. “Theo tôi, một trong những điểm nhấn để thu hút du khách đến với Lâm Bình chính là việc thành lập và đi vào hoạt động của Câu lạc bộ hát then đàn tính Thượng Hà. Câu lạc bộ đã góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát huy dân ca, trang phục của đồng bào các dân tộc thiểu số, như Tày, Dao, Pa Thẻn… rất hiệu quả”, ông Minh nhấn mạnh.

Dù đã đạt được kết quả nhất định nhưng cô Vũ Thị Ngọc Tuyết không dừng lại. Cô muốn các em tìm hiểu sâu hơn về nguồn cội từ trang phục đến món ăn và các sự tích từng câu chuyện về cây, ngọn núi để các em thêm yêu hơn mảnh đất nơi mình sinh ra. Bởi thế cô đã mở lớp hướng dẫn viên du lịch miễn phí, mong mỗi em nhỏ sẽ trở thành những hướng dẫn viên du lịch nhí. Trong thời gian tới, cô trò sẽ mang tiếng đàn tính, hát then lên hồ sinh thái Lâm Bình-Na Hang để khi du khách trải nghiệm lòng hồ sẽ hiểu hơn về đất và người Lâm Bình.

Ngô Khiêm