Hát nhà tơ, hát cửa đình tại Lễ hội đình Vạn Ninh, thành phố Móng Cái.

Theo lịch sử, trong cuộc chiến đấu bảo vệ đất nước, tướng quân Lý Thường Kiệt đã lấy đất Vạn Ninh làm nơi tập kết thủy quân. Người Vạn Ninh tự hào và để tưởng nhớ công lao của ông đã xây dựng đình, tôn thờ Lý Thường Kiệt làm Thành hoàng làng và phối thờ cùng các vị Thành hoàng khác ở trong đình. Ðình Vạn Ninh đã được xếp hạng là Di tích Lịch sử-Văn hóa cấp tỉnh năm 2011.

Từ xưa tới nay, đình luôn có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh cộng đồng làng xã của xã Vạn Ninh nói riêng, của nhân dân thành phố Móng Cái nói chung. Ðã thành thông lệ hằng năm, xã Vạn Ninh tổ chức lễ hội đình vào ngày mồng 10 và ngày 11 tháng Giêng với nhiều nội dung phong phú gồm cả phần lễ và phần hội, trong đó nghi lễ rước thần từ khu vực Ðồng Hà (còn gọi là gồ Nghênh thần) về đình theo nghi lễ truyền thống mang nhiều nét văn hóa đặc trưng của cư dân Vạn Ninh. Bên cạnh phần nghi lễ, phần hội cũng có nhiều trò chơi dân gian như: Nhảy bao bố, bịt mắt bắt vịt, bịt mắt đập niêu, kéo co, đá bóng... thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham quan.

Chị Vũ Thu Hương, ở thành phố Cẩm Phả chia sẻ: Chúng tôi đến tham dự lễ hội đình Vạn Ninh, cảm thấy rất biết ơn và tự hào bởi những giá trị lịch sử, văn hóa mà ông cha ta để lại. Bản thân tôi mong muốn những giá trị lịch sử và văn hóa truyền thống của vùng đất Vạn Ninh sẽ được gìn giữ và phát huy trong đời sống, nhất là cho các thế hệ trẻ ngày nay.

Ðiểm đáng chú ý nhất trong Lễ hội đình Vạn Ninh phải kể đến một lối hát dân gian rất nổi tiếng mà người dân thường gọi là hát nhà tơ, hát cửa đình, hát chầu thần hay hát chúc thần. Loại hình nghệ thuật này được coi là phần hồn của lễ hội, là “đặc sản” văn hóa chỉ có ở vùng đất ven biển đông bắc này. Hát cửa đình gắn liền với tục thờ Thành hoàng làng của người Việt. Với nhiều nét đặc sắc, hát nhà tơ,hát cửa đình đã trở thành tài nguyên văn hóa phi vật thể mang tính nguồn cội, là niềm tự hào không chỉ riêng của người Vạn Ninh mà còn của tỉnh Quảng Ninh.

Lễ hội đình Vạn Ninh nhằm tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân và cầu cho năm mới quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, cầu sức khỏe, bình an, hạnh phúc, mùa màng bội thu. Qua đó, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, lòng nhân ái và trách nhiệm công dân đối với đất nước. Ðồng thời giáo dục ý thức người dân bảo tồn và gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống của quê hương. Tại lễ hội đình Vạn Ninh sẽ có trình diễn và biểu diễn hát nhà tơ - đây được xem là một trong những cái gốc của nghệ thuật hát nhà tơ, hát cửa đình ở Quảng Ninh, nơi đây nhiều nghệ nhân Vạn Ninh hiện vẫn đang lưu giữ loại hình hát nghi lễ đặc sắc này.

Thành phố Móng Cái hiện có 1 di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt, 4 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 12 di tích lịch sử cấp tỉnh trong tổng số 59 di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh. Năm 2023, lễ hội truyền thống đình Vạn Ninh đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội đình Vạn Ninh đã trở thành một nét văn hóa truyền thống của người dân vùng ven biển Vạn Ninh mang đầy đủ những nét đặc trưng về văn hóa, tín ngưỡng, là biểu trưng của nền văn hóa Việt và là “cột mốc văn hóa” khẳng định chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam nơi địa đầu đông bắc của Tổ quốc.

Bài và ảnh: Lương Quang Thọ