Chợ tình Khau Vai gắn với truyền thuyết về câu chuyện tình của một đôi trai gái yêu nhau nhưng không đến được với nhau. Chuyện kể rằng, có một chàng trai người Mông và một cô gái người Giáy yêu nhau nhưng tình yêu của họ đã gây ra mối hiềm khích giữa hai bộ tộc. Để tránh xảy ra xung đột, họ buộc phải rời xa nhau. Tuy nhiên, chàng trai và cô gái thề nguyền rằng, dù không lấy được nhau nhưng mỗi năm, họ sẽ gặp nhau một lần vào đêm 26/3 âm lịch tại chợ Khau Vai bây giờ. Chợ tình Khau Vai được hình thành từ đó. Ban đầu, đây chỉ là nơi hẹn hò của những người lỡ dở tình duyên với nhau nhưng sau đó đã trở thành phiên chợ hẹn hò, tìm kiếm tình yêu của tất cả mọi người.  

Lễ hội Chợ tình Khau Vai năm 2011 được tổ chức với quy mô lớn hơn những năm trước, bao gồm các hoạt động văn hóa như: hội chợ thương mại và du lịch; phần trình diễn, tái hiện lại lễ hội cầu mưa của dân tộc Lô Lô; giới thiệu các món ăn, các sản phẩm nông nghiệp truyền thống, các loại bánh ngày tết của đồng bào các dân tộc tại Hà Giang; trình diễn trang phục truyền thống của các dân tộc; tổ chức các trò chơi dân gian đặc sắc của đồng bào vùng cao như: đánh sảng, đánh yến, đu quay, bập bênh, chọi chim,... Ngoài ra, du khách còn được thưởng thức những làn điệu dân ca, những câu hát đối, hát phướn của các chàng trai, cô gái người Tày, người Giáy, người Nùng; nghe tiếng sáo tỏ tình của các chàng trai người Dao hay thưởng thức tiếng khèn gọi bạn của các chàng trai người Mông…  

Đặc biệt, tại lễ khai mạc, UBND huyện Mèo Vạc đã vinh dự đón nhận Bằng công nhận chợ tình Khau Vai là Di tích Văn hóa - Lịch sử cấp tỉnh… Đây không chỉ là niềm tự hào của riêng người dân Khau Vai mà còn là niềm vui chung của đồng bào các dân tộc sinh sống tại Hà Giang, góp phần khẳng định và tôn vinh các giá trị di sản văn hóa của chợ tình Khau Vai.

Phạm Phương (TTTTDL)