Hơn 40 loài chim quần tụ, sinh sống tại Khu du lịch sinh thái Thung Nham, Ninh Bình.

Để bảo tồn bền vững và hài hoà với phát triển kinh tế, vườn chim được tỉnh Ninh Bình tích cực quản lý, bảo tồn; chú trọng tổ chức các tour du lịch sinh thái an toàn, giúp du khách có cơ hội tiếp cận gần hơn với thiên nhiên hoang dã góp phần lan tỏa thông điệp bảo vệ môi trường tự nhiên, gìn giữ đa dạng sinh học trong cộng đồng.

Xứ sở của các loài chim

Nằm trong vùng lõi của Quần thể danh thắng Tràng An, Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới Vườn chim Thung Nham có diện tích 18 ha tọa lạc giữa hồ Tiên xanh mát.

Từ xa xưa, hồ nước tự nhiên này đã có vị trí quan trọng trong đời sống của người dân địa phương bởi không chỉ là nơi cung cấp nguồn lợi thủy sản dồi dào mà còn là địa điểm linh thiêng, gắn liền với đời sống tâm linh.

Với địa thế nằm ẩn sâu giữa rừng nguyên sinh và những núi đá vôi trùng điệp, tạo thành bức tường tự nhiên che chắn, nơi đây đã trở thành “ngôi nhà” lý tưởng cho các loài chim tìm đến cư trú và sinh sống với khoảng 5.000 tổ chim các loại, thuộc hơn 40 loài, như: Cò, Vạc, Diệp, Le le, Mòng két, Chích chòe lửa, Sáo đá...

Đặc biệt, có hai loài chim quý hiếm được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam là Hằng Hạc và Hồng Hoàng (Phượng Hoàng đất); trong đó, Hồng Hoàng - loài chim mang ý nghĩa tâm linh, được xem là biểu tượng của sự cao quý, đức hạnh và may mắn.

Gắn bó với nghề lái đò hơn 10 năm, ông Đinh Quan Phượng cho biết, trước kia nơi đây từng là một thung lũng sình lầy, hoang vu và rậm rạp; đến nay nhờ nỗ lực khai hoang, cải tạo, chăm sóc của khu du lịch, Vườn chim Thung Nham đã trở thành điểm dừng chân của nhiều loài chim với số lượng ngày càng gia tăng.

Số lượng đàn chim trong vườn tập trung quanh năm, nhưng thời điểm quan sát được chim nhiều nhất là vào tháng 8 đến tháng 4 âm lịch hằng năm.

Du khách Nguyễn Thị Trang, thành phố Hà Nội cho biết: “Trong suốt hành trình tham quan, chúng tôi không chỉ được các lái đò giới thiệu về hệ sinh thái độc đáo, tập quán sinh sống của từng loài chim và cả giá trị sinh thái ở vườn chim, mà còn luôn nhắc nhở tuân thủ quy định của khu du lịch như không gây ồn ào, không xả rác, không đến gần khu vực chim làm tổ nhằm tránh làm ảnh hưởng đến đời sống tự nhiên của các loài chim. Đây không chỉ là một chuyến đi tham quan mà còn là một bài học về sự kết nối giữa con người và thiên nhiên”.

Mỗi loài chim tại Thung Nham mang một nét đẹp riêng, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoang dã sống động, đa màu sắc. Trên các vách núi cao là nơi cư trú của các loài Hạc, Diệc; trong các bụi tre tầm trung là nơi sinh sống của Cò trắng, còn Vạc làm tổ rải rác khắp các bụi lau sậy gần mặt nước…

Vào mùa đông chỉ có số lượng ít chim di cư vào phương nam, còn lại đa số sinh sống tại vườn và phát triển mạnh mẽ khi mùa xuân, hạ tới.

Bảo tồn hài hòa với lợi ích

Vườn chim Thung Nham không chỉ là điểm đến nổi bật của Ninh Bình, mà còn là chiến lược trong định hướng phát triển du lịch bền vững của tỉnh. Đây là một quần thể sinh thái độc đáo, nơi cư trú của hàng chục nghìn cá thể chim thuộc nhiều loài gắn liền với hệ thống rừng ngập nước, hang động, vườn cây và văn hóa bản địa.

Đặc biệt, mới đây Thung Nham được trao Chứng nhận “VITA Green”, hạng Excellence của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, ghi nhận những nỗ lực không ngừng nghỉ trong hành trình bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch có trách nhiệm.

Tổng Giám đốc Khu du lịch sinh thái Thung Nham Cao Thị Hòa chia sẻ, sau hơn 20 năm hoạt động, đến nay, mục tiêu bảo tồn thiên nhiên luôn được khu du lịch đặt lên hàng đầu.

Các chế tài bảo vệ được ban hành và thực hiện nghiêm ngặt nhằm hạn chế mọi tác động đến hệ sinh thái động thực vật. Tại khu vực vườn chim và rừng đặc dụng luôn có đội tuần tra bảo vệ 24/24.

Nơi đây tiến hành đắp đập để dự trữ thức ăn hay cung cấp một lượng nhỏ thức ăn cho chim vào mùa thấp điểm và trồng cây cho số lượng đàn tập trung xây tổ; đồng thời, đưa ra quy định nghiêm ngặt đối với khách tham quan về việc giữ gìn vệ sinh, yên lặng trong khuôn viên; tích cực phối hợp cùng chính quyền địa phương để tuyên truyền tới người dân không săn bắn, bảo vệ số lượng đàn khi chim bay đi kiếm ăn bên ngoài.

Thời gian qua, ngành du lịch tỉnh Ninh Bình đã phối hợp chính quyền, khu du lịch, các viện nghiên cứu và cộng đồng triển khai nhiều giải pháp bảo tồn theo hướng tiếp cận quốc tế của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) và đối tác của IUCN trong việc đánh giá và quản lý tình trạng bảo tồn của các loài chim trên toàn cầu, cung cấp thông tin cho Sách đỏ (BirdLife International).

Trong đó, có kiểm soát chất lượng môi trường nước, trồng bổ sung cây bản địa, giám sát số lượng, mùa di cư của các loài chim cũng như tổ chức hoạt động giáo dục môi trường cho học sinh, sinh viên.

Đồng thời chú trọng phát triển mô hình du lịch sinh thái, cộng đồng, vừa tạo sinh kế cho người dân vừa gắn kết trách nhiệm bảo tồn.

Theo Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Phạm Duy Phong, trong chiến lược phát triển, Thung Nham chính là điểm nhấn để Ninh Bình khẳng định thương hiệu du lịch sinh thái-trải nghiệm-khám phá, bổ trợ cho giá trị văn hóa-tâm linh-lịch sử vốn đã nổi tiếng.

Vị trí của vườn còn góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch, kéo dài thời gian lưu trú và nâng tầm hình ảnh Ninh Bình như một “điểm đến xanh” của khu vực và làm phong phú thêm hệ sản phẩm du lịch của tỉnh.

Văn Lúa và Yến Trinh