Đặc sắc lễ hội điện Trường Bà, Quảng Ngãi
Cập nhật: 08/05/2012
Từ ngày 5-7/5 (tức ngày 15-17/4 âm lịch), UBND huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức lễ hội điện Trường Bà - lễ hội dân gian mang tính đặc trưng độc đáo có sự tích hợp, giao thoa văn hóa của nhiều dân tộc khác nhau: Kinh, Kor, Hoa, Chăm...

Lễ hội được tổ chức với nhiều hoạt động đặc sắc thể hiện lòng thờ kính, biết ơn đối với Thánh mẫu Thiên Y-A-Na và các vị thần khác được nhân dân địa phương thờ phụng từ hàng trăm năm nay. Các hoạt động chính của lễ hội điện Trường Bà được tổ chức vào đúng ngày 6/5 (tức ngày 16/4 âm lịch). Đây được gọi là lễ Lệ xuân Trường Bà - một trong hai lễ hội được tổ chức tại điện Trường Bà hàng năm. Lễ hội được tổ chức thành nhiều phần khác nhau chủ yếu gồm: lễ Mộc Dục, lễ tế ngoại đàn, lễ hội hiến trâu, cồng chiêng, múa Cadháu (cà đáo), lễ chánh tế và phần hội với nhiều hoạt động dân gian mang tính đặc trưng riêng như: thi đấu cờ người, múa lân, thi đấu bóng chuyền, hát…  

Trong các hoạt động lễ hội tại điện Trường Bà còn thể hiện sự giao thoa văn hóa đậm nét giữa các dân tộc anh em. Nếu như lễ tế ngoại đàn, chánh tế thể hiện văn hóa của người Việt, thì lễ hiến trâu, múa cồng chiêng… mang nét đặc trưng của đồng bào Kor. Không chỉ vậy, phần nghi thức được thực thi trong lễ hội và các vật phẩm cống lễ cũng mang âm hưởng văn hóa của một số dân tộc anh em khác trong vùng… Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi cho biết, theo nhiều di tích và văn bản để lại, vào khoảng thế kỷ 14-15, người Chăm đã sinh sống và làm việc tại thị trấn Trà Xuân, Trà Bồng và xây điện Trường Bà để thờ phụng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với Thánh mẫu trong việc giúp dân tộc Chăm khai hoang, mở đất và có cuộc sống no đủ. Cách đây khoảng 15 năm, khi dọn dẹp đống gạch đá đổ nát trong khuôn viên ngôi đền, cơ quan chức năng đã phát hiện phần đầu một tượng đất nung rất nhỏ. Một nhà dân tộc học người Pháp nhận định đó là tượng có niên đại trên 1.500 năm. Trong dịp tổ chức Lệ xuân điện Trường Bà năm 2011 vừa qua, tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ đã trao lại bức tượng này cho Ban Quản lý điện Trường Bà.  

Điều khác biệt của điện Trường Bà ở Trà Bồng so với những điện thờ Thánh Mẫu Thiên Y-A-Na tại nhiều địa phương là ngoài việc thờ phụng thần Y-A-Na, người dân địa phương còn thờ hai vị thần nhân có thật trong lịch sử là Trấn Quốc công Bùi Tá Hán và Phó đô tướng Dương võ công thần Mai Đình Đông (Dõng). Bên ngoài điện, nằm về phía tây còn có miếu thờ bạch hổ sơn quân. Tương truyền xưa kia khi núi rừng còn hoang vu, nhờ có "ông Hổ trắng" bảo vệ, muông thú không dám về quấy phá dân làng.    

Trên địa bàn Quảng Ngãi có rất nhiều lễ hội dân gian mang ý nghĩa đặc trưng riêng của mỗi dân tộc. Nếu lễ Khao lề thế lính ở Lý Sơn biểu dương tinh thần yêu nước, sự kiên cường bảo vệ gìn giữ biển đảo của nhân dân vùng biển thì lễ hội điện Trường Bà có nội dung thể hiện tình đoàn kết giữa các dân tộc trong việc xây dựng và phát triển đất nước.  

Ông Hồ Văn Nghĩa, một già làng dân tộc Kor ở thôn 2, xã Trà Thủy, huyện Trà Bồng cho biết, từ xa xưa, hàng năm vào lệ xuân (ngày 16 tháng 4 âm lịch), người dân thường mang lễ vật gồm: mật ong, quế, trầu cau - những sản vật từ núi rừng về dâng lễ điện Trường Bà. Đến lượt thế hệ của ông và con cháu bây giờ cũng vẫn thể hiện sự tôn kính như vậy.  

Điện Trường Bà đã trở thành di sản văn hóa vô giá. Nhân dân các dân tộc huyện Trà Bồng nói riêng và nhân dân trong và ngoài tỉnh Quảng Ngãi nói chung vẫn luôn hướng về quê hương đất Quế Trà Bồng, nơi có điện Trường Bà, có trầu cau, quế ngọt, có cộng đồng dân cư các dân tộc cùng chung sống đoàn kết một lòng, xây dựng nên đất quế hôm nay.

Vietnam+