Từ ngày
5-7/5 (tức ngày 15-17/4 âm lịch), UBND huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức
lễ hội điện Trường Bà - lễ hội dân gian mang tính đặc trưng độc đáo có sự tích
hợp, giao thoa văn hóa của nhiều dân tộc khác nhau: Kinh, Kor, Hoa, Chăm...
Lễ hội được
tổ chức với nhiều hoạt động đặc sắc thể hiện lòng thờ kính, biết ơn đối với
Thánh mẫu Thiên Y-A-Na và các vị thần khác được nhân dân địa phương thờ phụng
từ hàng trăm năm nay. Các hoạt động chính của lễ hội điện Trường Bà được tổ
chức vào đúng ngày 6/5 (tức ngày 16/4 âm lịch). Đây được gọi là lễ Lệ xuân
Trường Bà - một trong hai lễ hội được tổ chức tại điện Trường Bà hàng năm. Lễ
hội được tổ chức thành nhiều phần khác nhau chủ yếu gồm: lễ Mộc Dục, lễ tế
ngoại đàn, lễ hội hiến trâu, cồng chiêng, múa Cadháu (cà đáo), lễ chánh tế và
phần hội với nhiều hoạt động dân gian mang tính đặc trưng riêng như: thi đấu cờ
người, múa lân, thi đấu bóng chuyền, hát…
Trong các
hoạt động lễ hội tại điện Trường Bà còn thể hiện sự giao thoa văn hóa đậm nét
giữa các dân tộc anh em. Nếu như lễ tế ngoại đàn, chánh tế thể hiện văn hóa của
người Việt, thì lễ hiến trâu, múa cồng chiêng… mang nét đặc trưng của đồng bào
Kor. Không chỉ vậy, phần nghi thức được thực thi trong lễ hội và các vật phẩm
cống lễ cũng mang âm hưởng văn hóa của một số dân tộc anh em khác trong vùng…
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi cho
biết, theo nhiều di tích và văn bản để lại, vào khoảng thế kỷ 14-15, người Chăm
đã sinh sống và làm việc tại thị trấn Trà Xuân, Trà Bồng và xây điện Trường Bà
để thờ phụng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với Thánh mẫu trong việc giúp
dân tộc Chăm khai hoang, mở đất và có cuộc sống no đủ. Cách đây khoảng 15 năm,
khi dọn dẹp đống gạch đá đổ nát trong khuôn viên ngôi đền, cơ quan chức năng đã
phát hiện phần đầu một tượng đất nung rất nhỏ. Một nhà dân tộc học người Pháp
nhận định đó là tượng có niên đại trên 1.500 năm. Trong dịp tổ chức Lệ xuân điện
Trường Bà năm 2011 vừa qua, tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ đã trao lại bức tượng này
cho Ban Quản lý điện Trường Bà.
Điều khác
biệt của điện Trường Bà ở Trà Bồng so với những điện thờ Thánh Mẫu Thiên Y-A-Na
tại nhiều địa phương là ngoài việc thờ phụng thần Y-A-Na, người dân địa phương
còn thờ hai vị thần nhân có thật trong lịch sử là Trấn Quốc công Bùi Tá Hán và
Phó đô tướng Dương võ công thần Mai Đình Đông (Dõng). Bên ngoài điện, nằm về
phía tây còn có miếu thờ bạch hổ sơn quân. Tương truyền xưa kia khi núi rừng
còn hoang vu, nhờ có "ông Hổ trắng" bảo vệ, muông thú không dám về
quấy phá dân làng.
Trên địa
bàn Quảng Ngãi có rất nhiều lễ hội dân gian mang ý nghĩa đặc trưng riêng của
mỗi dân tộc. Nếu lễ Khao lề thế lính ở Lý Sơn biểu dương tinh thần yêu nước, sự
kiên cường bảo vệ gìn giữ biển đảo của nhân dân vùng biển thì lễ hội điện
Trường Bà có nội dung thể hiện tình đoàn kết giữa các dân tộc trong việc xây
dựng và phát triển đất nước.
Ông Hồ Văn
Nghĩa, một già làng dân tộc Kor ở thôn 2, xã Trà Thủy, huyện Trà Bồng cho biết,
từ xa xưa, hàng năm vào lệ xuân (ngày 16 tháng 4 âm lịch), người dân thường
mang lễ vật gồm: mật ong, quế, trầu cau - những sản vật từ núi rừng về dâng lễ
điện Trường Bà. Đến lượt thế hệ của ông và con cháu bây giờ cũng vẫn thể hiện
sự tôn kính như vậy.
Điện Trường
Bà đã trở thành di sản văn hóa vô giá. Nhân dân các dân tộc huyện Trà Bồng nói
riêng và nhân dân trong và ngoài tỉnh Quảng Ngãi nói chung vẫn luôn hướng về
quê hương đất Quế Trà Bồng, nơi có điện Trường Bà, có trầu cau, quế ngọt, có
cộng đồng dân cư các dân tộc cùng chung sống đoàn kết một lòng, xây dựng nên
đất quế hôm nay.