Bước chân vào làng Ngọc Tân, dễ dàng nhận thấy nét thanh bình, cổ kính của một làng người Cao Lan giữa miền trung du Phú Thọ. Những ngôi nhà sàn đơn sơ, mái lợp lá cọ, tường vách mộc mạc nhưng ấm cúng; những tiếng hát “sình ca” vang lên mỗi khi chiều xuống, hoà cùng tiếng cười giòn tan của nam thanh, nữ tú khiến không gian như ngược dòng thời gian về quá khứ.

Các thành viên CLB sinh hoạt văn hoá dân gian dân tộc Cao Lan làng Ngọc Tân tập luyện hát “Sình ca”

“Sình ca” - làn điệu dân ca độc đáo của người Cao Lan - không chỉ là lời tỏ tình duyên dáng của đôi lứa, mà còn là cách người dân gửi gắm tâm hồn, tình cảm, niềm tin vào cuộc sống. Các cụ cao niên ở Ngọc Tân vẫn thuộc hàng chục bài hát cổ, dạy lại cho con cháu để lưu giữ tiếng hát cha ông. Mỗi dịp lễ hội, tiếng “sình ca” lại vang vọng khắp xóm làng, tạo nên không khí rộn ràng, đậm đà bản sắc dân tộc.

Trang phục truyền thống của người Cao Lan ở Ngọc Tân cũng là một nét đẹp văn hoá độc đáo. Trong đó, trang phục nam thường có màu chàm hoặc đen. Phụ nữ thường mặc áo chàm xen lẫn đỏ, đầu vấn khăn đen, phần dưới xanh chàm hoặc đen, điểm xuyết những đường thêu tinh xảo với hoa văn hình lá cây, con chim, bông hoa, hoa trám. lục lăng... Mỗi đường kim, mũi chỉ không chỉ thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ mà còn chứa đựng niềm tự hào về nguồn cội.

Bà Tạ Thị Toán - Bí thư Chi bộ khu 13, Ngọc Tân cho biết: Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại đã khiến trang phục truyền thống ít được sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày, nhưng trong những dịp đặc biệt như lễ hội, cưới hỏi hay đón khách quý, đồng bào Cao Lan vẫn diện bộ áo chàm truyền thống – như một cách thể hiện lòng tôn kính với tổ tiên và niềm tự hào dân tộc.

Lễ hội làng Ngọc Tân thường được tổ chức vào đầu xuân, là dịp để cộng đồng dân tộc Cao Lan cùng nhau vui hội, cảm tạ trời đất, cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu. Những trò chơi dân gian như tung còn, kéo co, bịt mắt đánh trống cùng các điệu múa truyền thống được khôi phục, tái hiện sống động, thu hút đông đảo người dân và du khách.

Cùng với đó, chính quyền địa phương và người dân đã thành lập các câu lạc bộ “Hát Sình ca”, “CLB văn thể”, “CLB sinh hoạt văn hoá dân gian dân tộc Cao Lan” quy tụ các nghệ nhân, người yêu văn hoá dân tộc để truyền dạy cho thế hệ trẻ. Những buổi sinh hoạt văn hoá cộng đồng không chỉ là nơi giao lưu, học hỏi mà còn là “lớp học” sống động về tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc.

Người dân làng Ngọc Tân làm các món ăn truyền thống trong các dịp lễ, Tết

Một trong những nét đặc sắc làm nên bản sắc văn hoá Cao Lan ở Ngọc Tân chính là ẩm thực truyền thống. Ẩm thực của người Cao Lan giản dị mà tinh tế, mang đậm hơi thở núi rừng trung du. Những món ăn không chỉ là nhu cầu sinh hoạt mà còn gắn với phong tục, nghi lễ và triết lý sống của người dân nơi đây.

Trong mỗi dịp lễ, tết hay đón khách quý, người Cao Lan thường dọn mâm cơm với xôi ngũ sắc – năm màu tượng trưng cho ngũ hành, cho ước vọng về sự no đủ, thịnh vượng. Hoặc các món ăn phổ biến như bánh chim, bánh trám, chè lam ngũ sắc...

Các món ăn của người Cao Lan ở Ngọc Tân thường ít gia vị cầu kỳ, chú trọng giữ nguyên hương vị tự nhiên của thực phẩm, được truyền từ đời này sang đời khác, thể hiện lối sống gần gũi, chan hoà với thiên nhiên. Mỗi món ăn đều ẩn chứa câu chuyện, nếp sống và tâm hồn của một cộng đồng yêu lao động, yêu cuộc sống.

Trải nghiệm các trò chơi dân gian truyền thống tại Lễ hội Đình Ngọc Tân

Nhận thấy tiềm năng văn hoá, ẩm thực đặc sắc của người Cao Lan, thời gian gần đây, xã Đoan Hùng đã định hướng phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hoá truyền thống. Đoan Hùng cũng đã thành lập Hợp tác xã Đặc sản Phủ Đoan, giới thiệu các đặc sản truyền thống của đất bưởi Đoan Hùng trong đó có bánh ngũ sắc của đồng bào dân tộc Cao Lan. Để phát triển du lịch, các hộ dân cũng đã chủ động bảo tồn, gìn giữ các nhà sản truyền thống đón du khách trải nghiệm ẩm thực, sinh hoạt và phong tục tập quán bản địa.

Cùng với sự quan tâm của chính quyền địa phương, sự hỗ trợ của ngành văn hoá và tinh thần tự giác của cộng đồng dân cư, bản sắc văn hoá Cao Lan ở làng Ngọc Tân đang được khơi dậy mạnh mẽ. Nhiều nghệ nhân cao tuổi đã được công nhận danh hiệu “Nghệ nhân dân gian”, trở thành “cầu nối” giữa truyền thống và hiện đại.

Trong tương lai, Ngọc Tân không chỉ là một ngôi làng gìn giữ bản sắc dân tộc, mà còn có thể trở thành điểm đến hấp dẫn trong hành trình khám phá văn hoá vùng trung du Bắc Bộ.

Bằng tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc, người Cao Lan nơi đây đang ngày ngày viết tiếp câu chuyện đẹp về bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống, góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hoá Việt Nam.

Vĩnh Hà