Từ thị xã Lai Châu, đi theo quốc lộ 12 khoảng 30km về phía bắc, du khách sẽ tới bản Vàng Pheo. Nằm ở vị trí tuyệt đẹp, lưng tựa vào dãy núi Phu Nhọ Khọ - nơi gặp gỡ của hai dòng suối Nậm So và Nậm Lùm, mặt hướng ra cánh đồng mênh mông, trù phú, bản Vàng Pheo mang một vẻ đẹp thuần khiết như hoa ban trên núi và được ví như viên ngọc quý vùng Tây Bắc.

Bản có 90 hộ dân với khoảng 400 nhân khẩu, đều là người dân tộc Thái trắng. Ấn tượng đầu tiên khi du khách đặt chân đến bản là khung cảnh bản làng yên bình với những nếp nhà sàn truyền thống và người phụ nữ Thái xinh tươi trong trang phục áo cóm cổ liền dài đến thắt lưng, váy màu đen tuyền dài chấm mắt cá chân.

Theo quan niệm của người Thái trắng ở Tây Bắc, nhà sàn phải được dựng theo tiêu chí “sơn chầu thủy tụ” (lưng tựa vào đồi, núi; mặt hướng ra sông, suối hoặc cánh đồng). Nhà được làm bằng gỗ tốt, tre hoặc hóp với bốn mái thẳng gấp góc được lợp bằng cỏ gianh, bao gồm hai tầng. Tầng trên dành cho các sinh hoạt của gia đình chủ nhà và để tiếp khách, tầng dưới là nơi để các nông cụ sản xuất, gỗ, củi... Hiện nay, dân bản đã xây thêm một ngôi nhà sàn văn hóa phục vụ các sinh hoạt cộng đồng. Đây là ngôi nhà có kiến trúc giống nhà sàn truyền thống nhưng mái nhà lợp ngói, gỗ làm nhà có màu sáng hơn.

Cùng với những nếp nhà sàn truyền thống, người Thái trắng ở đây còn gìn giữ nguyên vẹn nhiều lễ hội văn hóa đặc trưng, hình thành nên tập quán riêng trong đời sống sinh hoạt cũng như lao động sản xuất hàng ngày của họ. Mỗi lễ hội là một bức tranh miêu tả đời sống xã hội của đồng bào Thái trắng xứ Mường So, tiêu biểu như: lễ hội Nàng Han (15/2 âm lịch), lễ hội Then Kin Pang (10/3 âm lịch), lễ hội Kin Lẩu Khẩu Mẩu (15/9 âm lịch)… Khi lễ hội diễn ra, ngoài các nghi lễ truyền thống, còn có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hóa của người Thái trắng được tổ chức như: múa quạt; múa xòe; trò chơi tó má lẹ, ném còn, đẩy gậy, tù lu, đánh yến, bắt cá suối…

Đồng bào Thái trắng sống chủ yếu bằng nghề chăn nuôi, trồng trọt, đặc biệt là nghề trồng bông, dệt vải. Muốn làm ra 1 tấm vải phải tốn khá nhiều công sức. Cũng bởi thế mà từ xưa đến nay, người dân nơi đây đều lấy tiêu chí này để đánh giá các thiếu nữ khi bắt đầu bước sang độ tuổi trăng rằm có chăm chỉ, siêng năng hay không. Trước khi đi lấy chồng, thiếu nữ nào càng dệt được nhiều tấm vải thì càng được trân trọng. Với óc sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, đồng bào Thái trắng ở Vàng Pheo đã làm ra những tấm vải với mẫu mã đa dạng, hoa văn tinh tế, tạo nên nét đẹp văn hóa riêng so với các dân tộc thiểu số khác.

Đến với Vàng Pheo, ngoài dịp chiêm ngưỡng khung cảnh thiên nhiên đặc trưng vùng Tây Bắc, du khách còn có dịp trải nghiệm các sinh hoạt hàng ngày cùng dân bản như: nấu các món ăn truyền thống (sâu đá, rêu đá, cá bống vùi tro, cá suối nướng, măng đắng, măng ngọt, thịt trâu sấy, thịt lợn hấp, canh rau đắng…); chăm sóc gia súc, gia cầm; lên rừng lấy củi; xuống suối bắt cá; xe tơ; dệt vải hay tham gia các hoạt động văn hóa như: múa xòe, múa quạt, hát dân ca Thái, nhảy sạp,…

Được tỉnh Lai Châu công nhận là bản văn hóa du lịch từ năm 2007, dân bản Vàng Pheo đang phấn đấu xây dựng bản ngày càng văn minh, thân thiện hơn. Trong Quy hoạch phát triển du lịch Lai Châu giai đoạn 2011 - 2015, tầm nhìn 2020, bản được ưu tiên đầu tư phát triển với điểm nhấn là du lịch cộng đồng. Phát triển du lịch cộng đồng ở Vàng Pheo không chỉ góp phần gìn giữ, phát huy nét đẹp văn hóa bản địa mà còn tạo thêm việc làm, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.


                                                                                                Thanh Hải (TTTTDL) biên tập