Những ngày này, khắp các xã, phường, từ thành phố đến vùng ven, đâu đó trên các góc đường, cổng chợ đều xuất hiện những hàng quán nhỏ không biển hiệu, bên chiếc bếp củi, vài chiếc nồi nhôm và mâm bánh trắng tinh được vo thành từng viên nhỏ, nhưng luôn tấp nập người đến mua. Hương gừng ấm nồng quyện trong hơi nước bốc lên hòa với mùi nếp thơm tạo thành mùi vị rất đặc trưng, chỉ cần đi ngang cũng đủ khiến người ta khó lòng không dừng lại. Những hàng coóng phù giản dị ấy đã trở thành dấu hiệu quen thuộc báo hiệu mùa đông đến, là nét đẹp ẩm thực mà người dân nơi đây gìn giữ qua bao thế hệ.

Những gian hàng nhỏ bền bỉ gìn giữ hương vị coóng phù truyền thống của Cao Bằng.

Với kinh nghiệm làm bánh gần 20 năm, bà Hoàng Thị Nga, tổ dân phố 2, xã Trùng Khánh chia sẻ: Làm món này tưởng đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mẩn. Gạo nếp phải chọn loại thơm, dẻo; nước gừng không được quá cay; nặn bánh cũng phải đều tay để khi luộc bánh nổi đều, căng tròn. Mùa đông năm nào tôi cũng làm để bán, đến ngày Đông Chí có khi bán được cả trăm bát. Tuy không lời lãi nhiều nhưng tôi vẫn bán hằng năm, vừa giữ nghề truyền thống, vừa để người trẻ nhớ đến phong tục của dân mình.

Theo quan niệm dân gian, dịp Đông Chí là khi ngày ngắn nhất, đêm dài nhất trong năm, đây là thời điểm con người cần thêm năng lượng, cần cái ấm của bếp lửa và sự sum họp của gia đình. Bởi vậy, từ lâu món coóng phù làm từ bột gạo nếp được xem như biểu tượng của sự tròn đầy, dung hòa âm dương và tái sinh của sự sống trong chu kỳ mới.

Nguyên liệu làm bánh cũng rất đơn giản: gạo nếp được ngâm kỹ, xay mịn rồi nặn thành từng viên nhỏ, thả vào nồi nước gừng đun liu riu cho đến khi nổi lên. Bánh được ăn cùng đường mật, mật mía hoặc đường phên tuỳ theo từng địa phương, có nơi rắc thêm chút vừng, lạc rang tạo hương thơm béo nhẹ. Dù cách biến tấu khác nhau, coóng phù vẫn giữ trọn hương vị mộc mạc, tinh khiết từ hạt nếp quê.

Bát coóng phù nóng hổi với vị ngọt của đường phên, hương gừng cay ấm là món quà quen thuộc mỗi khi mùa đông về ở Cao Bằng.

Hiện nay, nhiều gia đình vẫn duy trì thói quen tự làm coóng phù vào mỗi dịp Đông Chí. Với nhiều người, việc tự tay làm bánh và cùng nhau thưởng thức còn là dịp để con cháu nhớ về cội nguồn, gìn giữ phong tục tổ tiên truyền lại. Đặc biệt, một số quán ẩm thực địa phương hiện nay còn đưa coóng phù vào thực đơn như một điểm nhấn văn hóa, thu hút du khách muốn trải nghiệm hương vị truyền thống của Cao Bằng. Điều này góp phần gìn giữ và lan tỏa nét đẹp ẩm thực dân gian giữa nhịp sống hiện đại.

Đến du lịch Cao Bằng vào dịp này, chị Nguyễn Thu Thảo, du khách đến từ Hà Nội cho biết cảm giác bất ngờ khi thưởng thức coóng phù ở Cao Bằng: Trước đây tôi từng ăn bánh trôi ở nhiều nơi, nhưng bánh ở Cao Bằng có vị rất riêng. Nước gừng ở đây thơm và ấm hơn, bánh thì nhỏ, dẻo, ăn nhẹ mà không bị ngọt gắt. Đặc biệt bánh có nhiều màu sắc được làm từ các loại lá cây đặc trưng ở địa phương khiến bát bánh nhiều màu sắc và hấp dẫn hơn. Chỉ cần thưởng thức một bát thôi mà cảm giác như ấm cả người giữa cái lạnh miền núi.

Dù trải qua nhiều biến đổi của cuộc sống hiện đại, coóng phù vẫn giữ nguyên vị trí trong đời sống tinh thần người dân Cao Bằng. Trong làn khói mỏng bay lên từ nồi bánh, trong vị ngọt thanh của đường phên, mật mía và hơi ấm của nước gừng, người ta như tìm thấy sự gắn kết của gia đình, cộng đồng và cội nguồn. Để rồi mỗi khi mùa đông trở lại, món bánh nhỏ bé ấy lại một lần nữa “lên ngôi”, sưởi ấm lòng người trên mảnh đất Cao Bằng giàu bản sắc.

K.V