Nếu có dịp đến với Gia Lai, du khách sẽ không chỉ được chiêm ngưỡng những cảnh quan thiên nhiên kỳ thú mà còn có thể tham gia nhiều tour du lịch homestay ở các bản làng dân tộc để tìm hiểu về tập quán sinh hoạt của cộng đồng dân cư sinh sống nơi đây. Trong đó, làng Tờ Nùng của người Gia Rai ở xã Ya Ma, huyện Kông Chro là một trong những điểm du lịch homestay đang thu hút khá nhiều du khách trong và ngoài nước.
Từ Tp. Pleiku, đi theo quốc lộ 19 khoảng 69km về phía đông, du khách sẽ tới thị trấn Đắk Pơ. Từ đây rẽ phải vào tỉnh lộ 662 khoảng hơn 30km sẽ tới làng Tờ Nùng. Ấn tượng đầu tiên du khách cảm nhận được khi đến làng là khung cảnh bình dị mang đậm nét văn hóa của một buôn làng dân tộc vùng núi rừng Tây Nguyên với kiến trúc nhà rông, nhà sàn (nhà ở) truyền thống.
Nhà rông là linh hồn của làng và là nơi diễn ra các sinh hoạt văn hóa cộng đồng như: hội họp; lễ hội, xử kiện, đón khách…Bởi vậy nhà rông phải được dựng trên khu đất rộng ở trung tâm làng. Kiến trúc nhà rông thường đồ sộ, bề thế với chiều dài 10m, rộng 4m, cao khoảng 16m. Mái nhà hình lưỡi rìu cao vút. Trên các vì kèo có nhiều hoa văn trang trí cách điệu miêu tả các truyền thuyết, đời sống sinh hoạt ở buôn làng, các con vật.., trong đó nổi bật là hình ảnh thần mặt trời chói sáng. Trong nhà rông có một nơi để thờ vật thiêng như: con dao, hòn đá, sừng trâu… và khu trưng bày hiện vật mô phỏng đời sống văn hóa của dân làng như: cồng, chiêng, hình tượng người, voi… Nhà rông chính là nơi thể hiện trình độ hội họa, điêu khắc cũng như sự thịnh vượng của buôn làng.
Cùng với nhà rông, nhà sàn của người Gia Rai cũng mang những nét văn hóa đặc sắc, gồm hai kiểu: nhà dài và nhà ngắn.
Nhà dài thường có chiều dài từ 13 đến 15m, chiều rộng từ 3,5 đến 3,8m và được phân thành 2 gian. Gian mang dành cho các sinh hoạt chung như: đón khách, uống rượu cần, đánh cồng chiêng; còn gian óc dành cho các sinh hoạt riêng của chủ nhà. Ngăn giữa hai gian là một hàng cột, kế bên là bếp để cúng Yàng. Khách đến chơi nhà chỉ được vào gian mang, không được vào gian óc nên kiến trúc nhà dài bao gồm hai cầu thang, một dành cho khách ở gian mang và một dành cho chủ nhà ở gian óc.
Nhà ngắn thường có chiều dài không quá 9m, chiều rộng không quá 3m, cao khoảng 4,5m. Phía trước nhà có cầu thang lên cửa chính. Giữa nhà là nơi tiếp khách. Nơi sinh hoạt của gia đình chủ nhà được bố trí ở phía bên trái nhà. Trong nhà có thể đặt những bộ chiêng, ché để thể hiện sự sung túc của gia chủ.
Đến với Tờ Nùng, du khách có thể tìm hiểu về phong tục, tập quán địa phương; trải nghiệm các sinh hoạt thường ngày cùng cư dân bản địa như: chăm sóc gia súc, gia cầm; làm rẫy; săn bắn; hái lượm; nấu rượu cần; dệt vải. Ngoài ra, du khách còn có cơ hội xem người dân địa phương biểu diễn những vũ điệu dân gian, các bản trường ca nổi tiếng như: Đăm San, Xinh Nhã, Đăm Di… dưới hình thức hát thơ, biểu diễn cồng chiêng Tây Nguyên…
Cùng với bản sắc văn hóa độc đáo và con người Gia Rai hiền hòa, mến khách, Tờ Nùng sẽ để lại trong lòng du khách những ấn tượng khó quên. Tham gia du lịch cộng đồng ở Tờ Nùng là dịp để du khách trải nghiệm những nét văn hóa riêng có nơi núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ.
Thanh Hải (TTTTDL) biên tập