Sông Chày - hang Tối thuộc Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, cách TP. Đồng Hới khoảng 50km về phía tây bắc theo quốc lộ 15. Để khám phá sông Chày - hang Tối, du khách có thể chọn một trong hai lộ trình. Một là, từ bến thuyền du lịch Phong Nha, ngược dòng sông Son qua động Phong Nha khoảng 1km sẽ tới ngã ba sông (sông Son - sông Chày - sông Troóc). Đi thuyền theo nhánh sông Chày khoảng hơn 5km, du khách sẽ tới hang Tối, sau đó kết thúc hành trình tại bến thuyền của trạm kiểm lâm Trộ Mợng. Hai là, du khách có thể đi theo hướng ngược lại, xuất phát từ bến thuyền của trạm kiểm lâm Trộ Mợng và kết thúc lộ trình tại bến thuyền du lịch Phong Nha.

Sông Chày là một trong những phụ lưu của sông Son, bắt nguồn từ thác Chày. Sở dĩ có tên thác Chày là bởi tiếng thác chảy nghe giống như tiếng chày giã gạo. Với chiều dài chỉ khoảng 10km nhưng sông Chày có nhiều ghềnh đá đẹp và chứa đựng giá trị sinh học đa dạng với nhiều loài động vật thủy sinh đặc trưng cho Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, trong đó hai loài cá chình hoa và cá mòi cờ hoa nằm trong sách đỏ thế giới. Ở từng đoạn sông, dòng nước lại có nhiều màu sắc khác nhau như: xanh ngọc, xanh lục, vàng...

Du thuyền trên dòng sông Chày, ngoài dịp được chiêm ngưỡng những dãy núi Karst hùng vĩ tiêu biểu cho địa hình ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, những cánh đồng ngô hay vạt rừng hoa vàng anh trải dài ở hai bên bờ sông, du khách còn có dịp trải nghiệm đời sống sinh hoạt văn hóa của người dân bản địa tại các làng cổ ven sông như: Hà Lời, Na, Phong Nha, Trằm, Mé, Chày Lập…

Cửa hang Tối nằm ngay mép nước sông Chày

Nằm ngay bên bờ sông Chày, khuất sau một cây sung cổ thụ, hang Tối tiêu biểu cho sự kiến tạo địa chất cách đây khoảng 400-500 triệu năm và được người dân địa phương phát hiện từ rất sớm. Trong thời gian diễn ra cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, hang Tối đã từng được sử dụng để làm nơi trú ẩn tránh bom. Năm 1992, Hiệp hội thám hiểm hang động Hoàng gia Anh đã tiến hành khảo sát và kết luận hang Tối có chiều dài 5.258m, rộng 50m và cao 80m.

Qua cửa hang hình chóp cao 30m, rộng hơn 10m, du khách sẽ gặp một khối thạch nhũ hình quả chuông. Đi thêm một đoạn nữa sẽ thấy một khối thạch nhũ khác có hình con rùa mà người dân địa phương gọi là thần kim quy.

Huyền ảo hang Tối

Vào sâu bên trong hang, du khách sẽ thấy nhiều khối thạch nhũ hình thù đa dạng; đặc biệt, có những khối thạch nhũ có dương xỉ sống ký sinh - hình ảnh hiếm thấy tại các hang động khác và nhiều khối thạch nhũ đã ngả màu, chỗ thì có màu vàng chanh, chỗ thì màu vôi trắng, chỗ thì màu xanh rêu. Theo các nhà nghiên cứu khoa học, những khối thạch nhũ này chính là dấu tích của thời kỳ vận động địa chất mạnh. Những thạch nhũ đã ngả màu là thạch nhũ già, ít phát triển thêm.

Ngoài những khối thạch nhũ kỳ thú, trong hang Tối còn có một hồ nước rất nhiều cá. Năm 1995, nhà khoa học người Nga L.Deharveng đã phát hiện ra một loài cua mới ở đây và đặt tên khoa học là Nemoron nomas. Mẫu vật hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Động vật thuộc Bộ môn Động vật học của Đại học Quốc gia Singapore. Khu vực hang Tối còn là nơi sinh sống của các loài động vật như: dơi, chim…, đặc biệt là Voọc Hà Tĩnh, một trong những loài linh trưởng chỉ có duy nhất ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Đi đến cuối hang, du khách sẽ thấy có cửa hang thông ra rừng.

Tour khám phá sông Chày - hang Tối là sản phẩm du lịch được Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đưa vào khai thác nhằm đa dạng hóa các loại hình dịch vụ du lịch, giảm tải lượng khách tham gia các tuyến du lịch khác tại vườn; đồng thời, góp phần thu hút ngày càng nhiều khách du lịch đến Quảng Bình. Tour sông Chày - hang Tối đi vào hoạt động đã liên kết các điểm đến khác trong Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng thành một tour du lịch khép kín với lộ trình: động Phong Nha, động Tiên Sơn - hang Tối - khu du lịch sinh thái suối Nước Mọoc - động Thiên Đường - hang Tám Cô và đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đường 20 (Quyết Thắng).



                                                                                          Thanh Hải (TTTTDL) biên tập