Trong lĩnh vực du lịch, người hướng dẫn viên (tiếng Anh là “Tour guide”) có một vị trí quan trọng. Họ có nhiệm vụ sử dụng ngôn ngữ để giới thiệu, trình bày và giải thích ý nghĩa của các thắng cảnh, di tích, di sản văn hoá và địa điểm mà khách du lịch viếng thăm, đồng thời giải đáp các thắc mắc của các khách du lịch.
Chính vì vậy mà HDV phải hội đủ các yếu tố của kiến thức (văn hóa, lịch sử, địa lý, ngoại ngữ), khả năng giao tiếp, ứng xử và đôi khi còn là một hoạt náo viên, thậm chí là người dẫn chương trình (MC) khi đoàn, nhóm du khách muốn làm Gala dinner - Team Building…
Hướng dẫn viên được ví như là “linh hồn” của chuyến du lịch
Người viết cũng đã đôi lần được tham gia các tour, trong nước cũng có nước ngoài cũng có và sau mỗi chuyến đi đều có những cảm nhận, trải nghiệm và cả nhận xét về chất lượng của mỗi chuyến đi để có thể ít nhiều đánh giá dưới góc độ một du khách về chất lượng của mỗi tour, mà ở đó phụ thuộc không nhỏ vào “chất lượng” người HDV, vì họ có vai trò quan trọng, then chốt trong hành trình tour.
Trước hết là về HDV tour đi nước ngoài (khách Outbound). Du lịch đến nước ngoài, nếu là HDV bản địa thì đòi hỏi họ phải thông thạo tiếng Việt nhưng cũng có khi họ chỉ nói tiếng bản địa hoặc tiếng Anh và HDV người Việt đi theo đoàn có nhiệm vụ dịch lại nội dung liên quan. Và tất nhiên là các tour đi nước ngoài bắt buộc phải có HDV đi theo từ trong nước và ít nhất cũng phải thông thạo tiếng Anh, đồng thời, người HDV đó phải am tường về lịch sử văn hóa, phong tục tập quán của nước đến. Trong vấn đề này, có thể tham khảo cách làm của du lịch Trung Quốc. Một tour guide có thâm niên của một doanh nghiệp lữ hành cho biết, các khách outbound Việt Nam khi đi du lịch ở Trung Quốc, hầu như người thuyết trình là HDV bản địa, không có chuyện họ “ngồi chơi” để HDV của Việt Nam thuyết trình.
Còn nhớ, đã có trường hợp đoàn du khách Hàn Quốc đến Việt Nam, HDV Việt Nam không thuyết trình mà chỉ ngồi trên xe cùng đoàn và để HDV người Hàn Quốc vô tư thuyết trình, kết quả là nói sai, thậm chí là xuyên tạc lịch sử văn hóa Việt Nam. Nhưng ở Trung Quốc thì chuyện này khó xảy ra do họ luôn ưu tiên để HDV của họ thuyết trình về lịch sử, văn hóa của vùng miền, đất nước mình. Chẳng hạn HDV khu vực Bắc Kinh thì không được dẫn tour tại khu vực Hoa Đông (Thượng Hải - Hàng Châu - Tô Châu…).
Làm như vậy, thứ nhất là không bị mất việc làm của người địa phương nơi đó, thứ hai là người nơi khác sẽ không nắm rõ được lịch sử địa lý và không nói lên được cái đặc biệt của địa phương khác. Cũng chính vì vậy HDV của họ thuyết minh rất hay, cuốn hút khách tham quan.
Người viết từng tham gia một tour của một công ty du lịch lớn của Việt Nam đi Campuchia cuối năm 2023. HDV của đoàn gồm 2 HDV từ Việt Nam, trong đó có một người là người Việt gốc Khơme. Khi qua đến Campuchia, tiếp tục tặng cường thêm một HDV cũng là người Việt gốc Khơme. Do hiểu được phong tục tập quán, lịch sử văn hóa của cả Việt Nam và Campuchia nên thuyết trình của các anh, chị này đều rất “trọng tâm, trọng điểm”.
Hơn nữa, do hiểu được tâm lý, sở thích của khách nên mặc dù đoàn có nhiều lứa tuổi, thành phần, giới tính nhưng ai cũng cảm thấy thoải mái, dễ chịu do sự hòa đồng, gần gũi và sự chăm sóc tận tình của các HDV, làm cho chuyến đi thật ý nghĩa dù đường xa, di chuyển bằng xe ô tô nhưng ai cũng vui vẻ và khỏe khoắn. Có một điều thú vị nữa là, HDV đã đưa khách đi thưởng thức các món ăn rất hợp khẩu vị của người Việt Nam mặc dù trong đó có những món thuần túy Campuchia, trong 7 bữa ăn tại xứ sở Chùa tháp là tại 7 nhà nhà hàng khác nhau và thực đơn cũng luôn thay đổi…
Quay trở lại vai trò của HDV du lịch đối với các đoàn khách nội địa. Trong mỗi tour đăng ký, HDV là người đồng hành và chăm sóc khách du lịch trong toàn bộ chuyến đi cũng như lên kế hoạch di chuyển và tập trung, làm thủ tục khách sạn, mua vé vào cửa cho các điểm tham quan. Với chức năng đó, sự hoạt bát, chân tình, kiến thức rộng và đặc biệt là khả năng truyền cảm hứng của HDV đóng một vai trò hết sức quan trọng.
Tham gia một số tour trong nước đến các địa phương khác, người viết có cơ hội được tiếp xúc với một số HDV của các đơn vị lữ hành mà đa số tuổi đời còn trẻ, năng động và am hiểu lịch sử, văn hóa, phong tục tâp quán của mỗi vùng miền, địa phương mà đoàn khách đến. Có thể nói, họ còn là những “hoạt náo viên”, thậm chí có thể kiêm cả người dẫn chương trình (MC) nếu các tour có tổ chức Gala dinner hoặc sinh hoạt Team Building.
Sự hài hước, dí dỏm cũng là một lợi thế của các HDV khi họ giúp cho du khách cảm thấy thoải mái, được thư giãn qua những câu chuyện kể trên đường đi, những sự tích, truyền thuyết, câu chuyện lịch sử tại mỗi địa danh đi qua hoặc ghé thăm đều được giới thiệu cặn kẽ, lôi cuốn thông qua cách truyền đạt có hồn, có tâm, không nói như cái máy được “lập trình” sẵn mà dẫn dắt du khách đi từ thú vị này đến thú vị khác, không tạo ra sự nhàm chán suốt chặng đường đi, mặc dù đôi khi xe qua cũng cung đường đèo dốc, đường dài và có những vị khách đã có tuổi. Tất cả đều được quan tâm chăm sóc như người thân của mình.
Hiện nay, đã có một số trường cao đẳng, trung cấp có đào tạo HDV. Bên cạnh đó, tại một số trường đại học có đào tạo ngành lữ hành, mà trong đó cũng có đào tạo HDV. Trong lĩnh vực du lịch nói chung, lữ hành nói riêng, vấn đề chăm sóc khách hàng, mà trong đó vai trò của các HDV là một vấn đề cần được quan tâm từ khâu đào tạo đến huấn luyện với các phương pháp giảng dạy kết hợp với thực hành, qua đó giúp cho sinh viên, học viên nắm bắt kỹ năng, kiến thức thực tế để có thể chủ động ứng biến với các tình huống có thể bắt gặp trong quá trình làm HDV…
Bên cạnh đó, khả năng giao tiếp hiệu quả trong hoạt động du lịch và lữ hành bằng tiếng Việt và tiếng Anh, khả năng biểu đạt, trình bày, thuyết trình, khả năng tập hợp, điều hành và phối hợp nhóm và nhất là kỹ năng xử lý các tình huống thường gặp… cũng là những yếu tố rất cần có của một HDV du lịch. Cuối cùng là người đi nhiều và nói nhiều nên người HDV du lịch phải có sức khỏe tốt, bền bỉ, dẻo dai để đồng hành cùng du khách trên mỗi chặng đường của những chuyến du hành gần xa.
Có thể nói, vai trò của HDV du lịch trong các công ty cung ứng dịch vụ lữ hành, công ty du lịch là rất quan trọng. Vị trí nhân sự này quyết định không nhỏ đến quá trình vận hành của doanh nghiệp, ấn tượng của doanh nghiệp trong mắt khách hàng. Với kiến thức sâu rộng về địa điểm, lịch sử, văn hóa và thông tin du lịch, HDV du lịch giúp du khách có những chuyến trải nghiệm thú vị và đáng nhớ trong mỗi chuyến đi, họ không chỉ đảm nhiệm vai trò cung cấp thông tin mà còn là người tạo sự kết nối giữa du khách và điểm đến, giúp người tham quan có được những kỷ niệm khó quên.
Dân Hùng - Mỹ Linh