Tranh trang trí cũng rất đa dạng, phổ biến mang
chủ đề bát bảo (tám vật quý), tứ thời hay tứ quý (bốn mùa). Ngoài ra còn có
tranh phong cảnh, cổ đồ… Vị trí của thơ văn và tranh chủ
yếu là trên các liên ba, đố bản hay cổ diềm ở cả nội và ngoại thất của các công
trình kiến trúc. Thư pháp và cách sắp xếp vô cùng phong phú với 4 loại hình là
chân, thảo, triện, lệ được xếp ngang, đặt dọc. Thậm chí, hai bài thơ trong điện
Long An còn được bố trí theo hình bát quái rất kỳ ảo, để mỗi bài thơ tuy chỉ có
56 chữ nhưng lại có thể đọc thành 64 bài thơ hoàn chỉnh khác nhau. Tùy vào chất liệu (trên gỗ, đồng, đá, bê
tông, vôi vữa…), những nghệ nhân xưa đã khéo léo lựa chọn màu sắc phù hợp cùng
cách thể hiện (sơn, thếp, chạm, khảm, tráng men, đắp gắn…) để những áng thơ văn
và các bức tranh đi kèm trở nên nổi bật và phù hợp với bối cảnh.
Số lượng văn thơ trên kiến trúc cung đình Huế hiện còn
khá phong phú với 2.997 ô thơ văn trên kiến trúc gỗ, 142 ô thơ văn trên pháp
lam và 88 ô thơ văn trên chất liệu bê tông, gạch đá.
Các giá trị nổi bật
Tính quý hiếm
Không chỉ là một phong cách riêng trong trang trí kiến trúc cung
đình, chưa thấy xuất hiện ở những nơi khác trên thế giới, thơ văn trên kiến
trúc cung đình Huế còn là một bảo tàng sống động, độc đáo, riêng có về văn
chương thời Nguyễn. Nó chuyển tải những thông điệp lịch sử, văn hóa và nghệ
thuật đặc sắc về một giai đoạn trong lịch sử cận đại của Việt Nam. Đó là những
tác phẩm nghệ thuật vô giá, một kho tàng sử liệu đồ sộ, một di sản hàm chứa
nhiều giá trị quý báu cần được bảo tồn.
Tính duy nhất
Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế là những bản gốc nguyên trạng
(dưới dạng dương bản) duy nhất hiện còn ở quần thể di tích Cố đô Huế, hoàn toàn
chưa có sự thay đổi, điều chỉnh hay làm mới.
Ý nghĩa quốc tế
Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế được sáng tác dưới dạng văn
tự chữ Hán - một thứ ngôn ngữ được sử dụng chung trong các nước đồng văn (các
nước chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên,
Hàn Quốc, Việt Nam) nên có tính quốc tế, tính phổ biến cao. Trước kia, các sứ
thần của những nước này khi đến kinh đô Huế đều có thể dễ dàng đọc và lĩnh hội
được ý nghĩa.
Với những giá trị nổi bật, ngày 19/05/2016, trong khuôn khổ hội
nghị toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới khu vực Châu Á -
Thái Bình Dương (MOWCAP) diễn ra tại thành phố Huế, thơ văn trên kiến trúc cung
đình Huế đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức
thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.