Nói đến Viện Hải Dương Học, người ta không thể không nhắc đến một bộ phận hữu cơ của nó là bảo tàng Hải Dương Học - vốn rất nổi tiếng từ những năm 30 của thế kỷ trước với cái tên dân dã là “Hồ cá Hải học viện Nha Trang”. Hiện nay, bảo tàng Hải Dương Học được tập trung đầu tư nâng cấp, mở rộng và phát triển thành một quần thể liên hoàn bao gồm các bể nuôi sinh vật biển phục vụ nghiên cứu, tham quan cũng như giáo dục cộng đồng, và một hệ thống nhà lưu trữ mẫu sinh vật biển lớn nhất nước. Có rất nhiều mẫu vật đã được gửi đến nhiều phòng thí nghiệm khác nhau ở nước ngoài, nhiều bảo tàng trên thế giới.

Đến tham quan bảo tàng, ngoài việc chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hàng trăm loài sinh vật biển nhiệt đới, khách tham quan còn có thể xem xét tìm hiểu hơn 10.000 loài sinh vật ở biển Đông đang được lưu trữ. Bộ mẫu sinh vật biển bao gồm các loài hiện hữu ở biển Việt Nam, Campuchia và các vùng nước lân cận, trong đó có các loài thú biển quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng như Bò biển (Dugong). Đặc biệt, bảo tàng đang lưu giữ, bảo quản trưng bày bộ xương cá voi khổng lồ đã bị chôn vùi trong lòng đất ở đồng bằng sông Hồng ít nhất hơn 200 năm. Đây thực sự là một di vật lịch sử tự nhiên vô cùng quý giá. Bảo tàng còn giới thiệu với du khách các đặc điểm tự nhiên của vùng biển Đông, giới thiệu những khoáng sản, tài nguyên quý giá, những cảnh quan môi trường vùng biển ven bờ, các hệ sinh thái giàu có như rừng ngập mặn, rạn san hô, thảm cỏ biển - để lưu ý nhắc nhở mọi người hãy nâng cao ý thức bảo vệ cảnh quan môi trường, nguồn lợi vì lợi ích của con cháu mai sau.

Chi tiết các khu vực trưng bày trong Bảo tàng:

Sa bàn, hình ảnh và các mô hình sinh thái biển:

Sa bàn “Địa hình thềm lục địa Việt Nam”: biểu diễn độ sâu của đáy biển; Mô hình “ Sinh cảnh một rạn san hô”: giới thiệu sự đa dạng sinh học trong một rạn; Các bản đồ, hình ảnh giới thiệu nguồn lợi và tuyên truyền bảo vệ môi trường biển…

Bể nuôi sinh vật biển: 

Sinh vật biển màu sắc rực rỡ, đa dạng về hình thù, sống trong các rạn: San hô sừng dạng quạt, Hải quỳ, Cá khoang cổ, Sao biển màu xanh đỏ, Huệ biển, Cầu gai, Hải sâm, Tôm hùm, Cá bò Picasso, Cá mao tiên, Cá mặt quỷ, Cá thiên thần, Cá thia xanh biếc, Tôm bác sĩ…

 Sinh vật trong bể nuôi ngoài trời:

- Cá Mao Tiên là loài cá đặc trưng vùng nhiệt đới, màu sắc nâu đỏ, vàng, hai vây trước xèo rộng như hai cánh chim, vây lưng tua tủa 13 chiếc gai độc, vây đuôi mỏng trong suốt có chấm như chiếc quạt Nhật Bản. Đầu sù sì như đầu rồng, thân hình mềm mại như nàng tiên múa vũ khúc. 

- Những con Sam sống thành đôi, có những lúc một con Sam cái dắt theo một đàn 5, 6 con Sam đực ở phía sau đuôi. Sam được xem là hóa thạch sống trên hành tinh chúng ta, loài này xuất hiện khoảng 400 triệu năm trước đây. 

- Những loài cá lớn như Cá Mập Vây Đen, Cá Nhám Beo, Cá Đuối luôn cuốn hút mọi người bởi sự năng động và nhanh nhẹn. Cá Mập được xem như hung thần của biển bởi hàm răng sắc nhọn như những chiếc bẫy.

- Các loài rùa biển ở Việt Nam như Đồi Mồi, Vích, Tráng Bông.

Sinh vật sống trong các bể kính:

- Sự cộng sinh được ví như “đôi bạn vàng” giữa các loài Hải Quỳ và Cá Khoang Cổ (Amphiprion spp.). Hải Quỳ với xúc tu có chứa các túi thích ti bào rất độc có thể làm tê liệt kẻ thù của nó, tuy nhiên chỉ một loài sinh vật biển duy nhất có khả năng chống lại độc tố của Hải Quỳ đó là Cá Khoang Cổ, chúng sống trong các xúc tu của Hải Quỳ. Bù lại cho người bạn đã che chở mình, Cá Khoang Cổ thường mang về cho bạn mình những thức ăn ngon.

- Các loài cá màu sắc sặc sỡ thuộc họ cá Bướm (Chaetodontidae), cá Kẽm Bông (Plectorhynchus chaetodonoides) Cá Kẽm Sọc (P. gaterinoides), Cá Chim Cờ (Heniochus acuminatus), Cá Bàn Chài (Labridae), Cá Bò Picasso (Rhinecanthus aculeatus), Cá Bò Đuôi Gai (Acanthurus spp., Naso spp.).

- Các loài cá quý hiếm thuộc họ Cá Chim Xanh như Cá Hoàng Đế (Pomacanthus imperator), Cá Hoàng Hậu (P. annularis), Cá Bò Bông Bi (Balistoide conspicillum), Cá Chình Thiên Long (Rhinomuraena quaesita)…

- Các loài cá Ngựa (Hippocampus spp.), Cá Thia, Cá Mú, Cá Trình với các màu sắc rực rỡ sống trong các hốc san hô.

- Hải Quỳ Ống, Sao biển, Cầu gai, Hải sâm, Rắn biển, Huệ biển, Rùa tiêu biểu cho cuộc sống trầm lặng của biển.

Bảo tàng đa dạng sinh học: 

Nơi đây lưu trữ, trưng bày 20.000 mẫu vật từ các chuyến khảo sát trong vùng Biển Đông và một số vùng biển lân cận với mục đích bảo vệ sự đa dạng sinh học của các sinh vật biển. Các mẫu vật được xếp theo quá trình phát triển, tiến hóa về sinh học.

Các mẫu vật lớn:

- Bộ xương cá voi lưng gù dài 18m, nặng 18 tấn (Bộ xương được khai quật tại xã Hải Cường, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định năm 1994)

- Bộ xương nàng tiên cá (Dugong dugon) khai quật tháng 11/1997 tại bãi Lò Vôi (Côn Đảo), loài này đang bị nguy cơ tuyệt chủng. Trước năm 1965, có thấy Dugong ở một số nơi trên vùng biển phía nam Việt Nam, từ năm 1965 đến 1995 không có thông tin gì về loài này, vào cuối năm 1996 , một nhóm gồm khoảng từ 8 - 12 con xuất hiện ở vùng biển Côn Đảo - Việt Nam.

- Các mẫu cá lớn: Cá Mặt trăng, Cá Nạng Hải (cá Manta) 

Các mẫu vật nhỏ:

- Những con Chim Yến trong chiếc tổ làm từ nước dãi của nó trên các vách đá treo leo giữa biển

- Bạch tuộc đốm xanh lần đầu tiên thu mẫu được ở Việt Nam năm 1999, loài này có độc tố rất độc có thể gây chết người nếu bị cắn.

- Các mẫu vật Hải cẩu, Cá tầm Trung Hoa, Cua vua ở các vùng biển lân cận Việt Nam góp phần làm tăng thêm sự phong phú cho Bảo tàng Hải Dương Học Việt Nam.

- Các bộ mẫu San hô, Thực vật biển, Thân mềm.

Bảo tàng Hải Dương Học đang trở thành trung tâm trưng bày giới thiệu và giáo dục truyền thống chinh phục khai thác và bảo vệ biển Đông của người Việt. Đây thực sự là một trung tâm di sản văn hóa biển rất đáng quý, là điểm thăm quan thu hút rất nhiều du khách khi đến thành phố biển Nha Trang, Khánh Hòa.

Thông tin thêm:

Giờ mở cửa:       6h - 18h tất cả các ngày trong tuần, kể cả ngày lễ.

Giá vé vào cửa:  Trẻ em: 7.000 đồng/1 khách

  Người lớn : 15.000 đồng/1 khách

  Thuyết minh: 30.000 đồng/lượt

                                                                                                                        Phương Anh (Biên tập)